Η 25η Μαρτίου έχει ιδιαίτερη συμβολική σημασία για τη χώρα, διότι δεν τιμάμε μόνο την εθνική απελευθέρωση από έναν τουρκικό ζυγό 400 ετών, αλλά τιμάμε και τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, και συγκεκριμένα το θεόσταλτο μήνυμα της έλευσης του Κυρίου.
Υπάρχει μία αμφισβήτηση, έως και ιστορική σύγχυση για το πότε άρχισε η Ελληνική Επανάσταση, δεδομένου ότι άλλοι υποστηρίζουν ότι αυτή άρχισε στις 24 Φεβρουαρίου του 1821, όταν ο Αλέξανδρος Υψηλάντης είχε εκδώσει την επαναστατική προκήρυξη, καλώντας τους Έλληνες σε εξέγερση. Όσοι αμφισβητούν την ημερομηνία έναρξης της Επανάστασης αναφέρουν επίσης το γεγονός ότι ήδη από τις 23 Μαρτίου είχε απελευθερωθεί η πόλη της Καλαμάτας από τον Κολοκοτρώνη και τον Μαυρομιχάλη
Το ότι εορτάζουμε την έναρξη της Εθνικής Παλιγγενεσίας στις 25 Μαρτίου φαίνεται ότι ήταν μία πρόταση του φαναριώτη πεζογράφου Παναγιώτη Σούτσου προς τον Οθωνα, το 1834, ώστε συμβολικά να συμπίπτει και με τον Ευαγγελισμό του Θεοτόκου, αν και ανάλογη πρόταση είχε κάνει προηγουμένως και ο Αλέξανδρος Υψηλάντης,
«Ελευθερία ή θάνατος»
Κάτι που αμφισβητείται είναι αν η Επανάσταση ξεκίνησε στην Αγία Λαύρα με τον Παλαιών Πατρών Γερμανό και τη φράση του προς τους πιστούς «Ελευθερία ή θάνατος». Κατά τον Ντέιβιντ Μπριούερ και την εξιστόρηση του για την Ελλάδα από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης μέχρι και την Ελληνική Επανάσταση, ο Παλαιών Πατρών πράγματι βρισκόταν στην Πελοπόννησο εκείνες τις μέρες, αλλά όλα τα υπόλοιπα στοιχεία είναι επινοημένα από τον αναξιόπιστο ιστορικό Φρανσουά Поυκεβίλ.
Όμως κατά τον Μπρίουερ υιοθετήθηκε η εκδοχή του Поυκεβίλ διότι χρειαζόταν μία συγκεκριμένη ημερομηνία για να εορτάζεται η επέτειος της Επανάστασης, με το σκεπτικό μάλιστα ότι θα ήταν δυνατό να προκληθούν προστριβές για την πρωτοκαθεδρία στον ξεσηκωμό (!) και επομένως ήταν σκοπιμότερο να μην τοποθετηθεί η έναρξη της Επανάστασης σε μία συγκεκριμένη πόλη ή να εμφανίζεται κάποιος συγκεκριμένος πρωταγωνιστής της… Και υπ’ αυτήν την έννοια ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ήταν μία ιδανική λύση, καθότι είχε κύρος αλλά και φήμη, που δεν ήταν απειλητική για τους άλλους πρωταγωνιστές της Επανάστασης. Άλλωστε υπήρχε έτσι και η συμβολική σύνδεση της Παλιγγενεσίας με τη Θρησκεία.
Ανεξαρτήτως των συμβολισμών και του μηνύματος που διαχρονικά έχει για τους Έλληνες η Ελληνική Επανάσταση την πιο πολύτιμη παρακαταθήκη προς τους μεταγενέστερους και ειδικώς προς τους νέους αποτελεί ο λόγος που είχε εκφωνήσει τον Νοέμβριο του 1898 στην Πνύκα ο βασικός πρωταγωνιστής της Επανάστασης, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Είχε πει, μεταξύ άλλων στον λόγο του εκείνο ο Γέρος του Μοριά:
«Όταν αποφασίσαμε να κάμωμε την Επανάσταση, δεν εσυλλογιστήκαμε ούτε πόσοι είμεθα, ούτε πως δεν έχουμε άρματα, ούτε ότι οι Τούρκοι εβαστούσαν τα κάστρα και τας πόλεις ούτε κανένας φρόνιμος μας είπε “πού πάτε εδώ να πολεμήσετε με σιταροκάραβα βατσέλα”. Αλλά ως μία βροχή έπεσε εις όλους μας η επιθυμία της ελευθερίας μας, και όλοι, και ο κλήρος μας και οι προεστοί και οι καπεταναίοι και οι πεπαιδευμένοι και οι έμποροι, μικροί και μεγάλοι, όλοι εσυμφωνήσαμε εις αυτόν τον σκοπό και εκάναμε την Επανάσταση…».
Διεθνές αποτύπωμα
Η Ελληνική Επανάσταση μαζί με την Αμερικανική και τη Γαλλική είναι οι εξεγέρσεις που άφησαν το αποτύπωμά τους στην παγκόσμια Ιστορία. Σε σχέση δε με τη Γαλλική, η Ελληνική έχει το προνόμιο ότι δεν άφησε κάποιο αρνητικό αποτύπωμα. Διότι η Γαλλική μάς κληρονόμησε και την έννοια της Τρομοκρατίας. Ελευθερία – αδελφοσύνη – ισότητα ήταν οι αρχές της Γαλλι κής Επανάστασης. Τις θεμελίωσε τις αρχές αυτές η δική μας, ώστε να ισχύουν στην πορεία του Εθνους μας;
Η Ελευθερία υπάρχει, αλλά στρεβλή. Διότι διαχρονικά, μέσα σε αυτά τα 200 χρόνια και πλέον, πολύ δε περισσότερο στα τελευταία 100 χρόνια, η έννοια της Ελευθερίας και δη της κοινωνικής, όπως τη θέλησε και η Γαλλική Επανάσταση, στα καθ’ ημάς αναγνωρίζει μόνο δικαιώματα και καμία υποχρέωση. Την αυτ τονόητη υποχρέωση την ενστερνίζονται οι ολίγοι, ενώ οι πολλοί απαιτούν μόνο δικαιώματα. Οσον αφορά την αδελφοσύνη, αυτή από την αρχή της Επανάστασης διερράγη, καθώς οι εμφύλιοι στο μέσον του Αγώνα για την ανεξαρτησία παραλίγο να υπονομεύσουν την ίδια την Επανάσταση.
Είναι χαρακτηριστικά τα όσα είπε στον λόγο του, όπως αναφέραμε πιο πάνω, ο Κολοκοτρώνης στην Πνύκα, για τη διαχρονική διχόνοια που χωρίζει τους Έλληνες: «Οι παλαιοί Έλληνες», είχε πει ο Γέρος του Μοριά, «οι πρόγονοί μας έπεσαν εις την διχόνοια και ετρώγονταν μεταξύ τους και έτσι έλαβαν καιρό πρώ-τα οι Ρωμαίοι, έπειτα άλλοι βάρβαροι και τους υπέταξαν. Ύστερα ήλθαν οι Μουσουλμάνοι και έκαμαν ό,τι ημπορούσαν διά να αλλάξει ο λαός την πίστιν του. Εκοψαν γλώσσες εις πολλούς ανθρώπους, αλλά εστάθη αδύνατον να το κατορθώσουν…». Αυτήν την εντός εισαγωγικών αδελφοσύνη την κληρονομήσαμε και για τα επόμενα χρόνια. Η ισότητα υπάρχει στο μέτρο που μεταξύ των ατόμων δεν την ανατρέπουν βιολογικά αίτια. Αλλά και πάλι αυτή η ισότητα ανατρέπεται από την ελευθερία χωρίς υποχρεώσεις, όπως προαναφέρθηκε.
Τα πρωταρχικά στοιχεία
Η καλή μέρα από το πρωί φαίνεται. Και η βασική κληρονομιά από την κατά τα άλλα κορυφαία στιγμή του ελληνικού έθνους υπήρξε ο δανεισμός και η προστασία των ξένων. Με αυτά τα δύο πρωταρχικά στοιχεία της Παλιγγενεσίας πορευόμαστε μέχρι σήμερα, χωρίς να μπορούμε να απαλλαγούμε τελείως. Ίσως διότι δεν το επιδιώξαμε ή βολευτή καμε. Διότι η αυτοδυναμία και η αυτάρκεια επιβάλλουν ευθύνες… Για την ακρίβεια, ανάληψη ευθυνών μέχρι το ποθητό αποτέλεσμα.
Τα παραπάνω αποτελούν μία πραγματικότητα που τη βιώνουμε ακόμη και σήμερα. Από την άλλη πλευρά, η Ελληνική Επανάσταση υπήρξε ένα κορυφαίο γεγονός της ελληνικής Ιστορίας και η προσπάθεια κάποιων ιστορικών, κυρίως αριστερής ιδεολογίας, να την αξιολογήσουν μέσα από ένα πιο ρεαλιστικό πρίσμα, στην ουσία αλλοιώνει το νόημα της καταλυτικής εκείνης εξέγερσης για την ελευθερία των Ελλήνων. Η Ιστορία όλων των λαών περιβάλλεται και από κάποιους μύθους, οι οποίοι χωρίς να αλλοιώνουν στην ουσία τα πραγματικά γεγονότα, εν τούτοις ενισχύουν το εθνικό φρόνημα, στο οποίο δεν συμβάλλουν μόνο οι ηρωικές πράξεις των προγόνων, αλλά η μυθική διάσταση που τους περιβάλλει.
Εφημερίδα «Κυριακάτικη Απογευματινή»
