Οι υπογραφές που έθεσαν τέλος στον Εµφύλιο και τα ∆εκεµβριανά

H ιστορική Συµφωνία της Βάρκιζας – Ο δρόµος προς τον συµβιβασµό, ο αφοπλισµός του ΕΛΑΣ, τα παραλειπόµενα και πώς κατέληξαν οι διαφωνούντες
16:06 - 18 Φεβρουαρίου 2025

Μία από τις σηµαντικότερες συµφωνίες στην πολιτική ιστορία της χώρας, που έθετε τέρµα στην πρώτη τουλάχιστον φάση του Εµφυλίου, των ∆εκεµβριανών, αλλά και στην ύπαρξη του ΕΛΑΣ -που ήταν ο στρατιωτικός βραχίονας του ΕΑΜ-, ήταν η Συµφωνία της Βάρκιζας που υπογράφηκε στις 12 Φεβρουαρίου του
1945. Την υπέγραψε η κυβέρνηση του Νικολάου Πλαστήρα και εκπρόσωποι του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου.
Το κείµενο της Συµφωνίας ανέφερε µεταξύ άλλων τα εξής:

«Οι κάτωθι υπογεγραµµένοι, αφ’ ενός οι κ.κ. Ι. Σοφιανόπουλος, Π. Ράλλης και Ι. Μακρόπουλος, αποτελούντες την υπό της ελληνικής κυβερνήσεως εξουσιοδοτηµένην αντιπροσωπείαν και αφ’ ετέρου οι κ.κ. Γ. Σιάντος, γραµµατεύς της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, ∆ηµ. Παρτσαλίδης, γραµµατεύς της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΑΜ, και Ηλ. Τσιριµώκος, γεν. γραµµατεύς της ΕΛ∆, αποτελούντες την υπό της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΑΜ προσηκόντως εξουσιοδοτηµένην αντιπροσωπείαν, συνήλθοµενεις Βάρκιζαν και από κοινού εξητάσαµεν τα µέσα και τον τρόπον καταπαύσεως του εµφυλίου πολέµου και της συµφιλιώσεως του ελληνικού λαού και καταλήξαµεν εις την κατωτέρω συνοµολογηθείσαν συµφωνίαν: Η κυβερνητική αντιπροσωπεία εξεδήλωσε κατά την σύσκεψιν ταύτην την σταθεράν θέλησιν της κυβερνήσεως, όπως άνευ αιµατοχυσίας τερµατίση την θλιβεράν εσωτερικήν κρίσιν, αποκαταστήση την ενότητα του κράτους και επαναφέρη την εσωτερικήν ειρήνην και την πολιτικήν οµαλότητα. (…) Κατά την διάσκεψιν διεπιστώθη πλήρης συµφωνία αντιλήψεων της αντιπροσωπείας του ΕΑΜ επί των αρχών τούτων».

Ο παραδοθείς οπλισμός του ΕΛΑΣ μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας

Τι προέβλεπε

Η Συµφωνία αποτελούνταν από εννέα άρθρα τα οποία προέβλεπαν:
1. Οτι θα ήρετο ο στρατιωτικός νόµος που ίσχυε.

2. Θα αµνηστεύονταν τα πολιτικά αδικήµατα (αλλά µε την εξαίρεση των κοινών αδικηµάτων) που πραγµατοποιήθηκαν µετά τις 3 ∆εκεµβρίου 1944.

3. Θα απελευθερώνονταν οι συλληφθέντες από τον ΕΛΑΣ.

4. Θα δηµιουργούνταν ένας νέος Εθνικός Στρατός.

5. Θα αποστρατεύονταν τα µέλη του ΕΛΑΣ και θα επήρχετο ο πλήρης αφοπλισµός του Στρατού αυτού.

6. Θα επήρχετο εκκαθάριση των δηµόσιων υπηρεσιών.

7. Αντιστοίχως θα εκκαθαρίζονταν τα Σώµατα Ασφαλείας

8. Θα διενεργούνταν δηµοψήφισµα για το πολιτειακό ζήτηµα και θα προκηρύσσονταν εκλογές µε συµµετοχή διεθνών παρατηρητών.

9. Θα δηµιουργούνταν µια δηµοκρατική πολιτεία µε πλήρεις πολιτικές ελευθερίες.

Οι σχετικές συνοµιλίες είχαν αρχίσει στις 11 η ώρα το βράδυ της 2ας Φεβρουαρίου του 1945 και θα κρατούσαν 10 µέρες. Η σύσκεψη των δύο
πλευρών είχε αποφασιστεί να πραγµατοποιηθεί στη Βάρκιζα και στην έπαυλη δύο βιοµηχάνων, των Χαρίλαου και Κανελλόπουλου.
Παρατηρητής των σχετικών συνοµιλιών ήταν ο διευθυντής του πολιτικού γραφείου του αντιβασιλέα αρχιεπίσκοπου ∆αµασκηνού, ο καθηγητής Ιωάννης Γεωργάκης, στενός συνεργάτης, χρόνια µετά,του Αριστοτέλη Ωνάση. Ως εµπειρογνώµονες παρίσταντο ο αντισυνταγµατάρχης Παυλόπουλος και ο ταγµατάρχης Παπαθανασίου.

Αναμνηστική φωτογραφία μετά την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας

Οπως περιγράφει στο βιβλίο του «Οι δύο όχθες 1939-1945» ο Αλέξανδρος Ζαούσης, παραµονές της υπογραφής της Συµφωνίας o Ιωάννης Γεωργάκης τηλεφώνησε στον Μακ Μίλαν ως εκπρόσωπο του Τσόρτσιλ για να του πει ότι ενώ είχε προχωρήσει η συµφωνία και µάλιστα και για τον αφοπλισµό του ΕΛΑΣ, εν τούτοις προέκυψε µία διαφωνία. Και ζήτησε από τον Μακ Μίλαν να κατεβεί αυτοπροσώπως στη Βάρκιζα µαζί µε τον Βρετανό πρέσβη Λίπερ.

Οπως περιγράφει ο Ζαούσης, «αργά το βράδυ της 11ης Φεβρουαρίου οι δύο Βρετανοί έφτασαν στη Βάρκιζα και έκπληκτοι κοίταξαν την ακαταστασία -αν όχι ακαθαρσία που βασίλευε στην αίθουσα των συνεδριάσεων. ∆εν µπορούσαν να καταλάβουν ότι οι άνθρωποι αυτοί συνεδρίαζαν επί 4-5 µέρες συνεχώς
και έπρεπε να φάνε, να πιούνε και κάπου να κοιµηθούν…

Ο Μακ Μίλαν µορφοποίησε µία φόρµουλα συµβιβαστική (σ.σ. όσον αφορά τη διαφωνία των δύο πλευρών) που προέβλεπε ότι στην Αθήνα και στον Πειραιά, όπου
το κράτος είχε στοιχειωδώς αποκατασταθεί και υπήρχαν διαθέσιµοι δικαστές και τααρµόδια όργανα και ο στρατιωτικός νόµος (σ.σ. όπως προβλεπόταν στη  Συµφωνία) θα έληγε ταυτόχρονα µε την υπογραφή της Συµφωνίας. Ενώ στην υπόλοιπη χώρα, όπου οι αρχές δεν είχαν ακόµη αποκατασταθεί, η άρση του στρατιωτικού νόµου θα συντελείτο την µέρα που θα έληγε ο αφοπλισµός του ΕΛΑΣ. Στις 3 το πρωί της 12ης Φεβρουαρίου κατάκοποι και χαρούµενοι οι  αντιπρόσωποι διαπίστωσαν ότι η Συµφωνία είχε επιτέλους επιτευχθεί…».

Αντάρτες και αντάρτισσες κατεβαίνουν από το βουνό, καθώς ο εμφύλιος έληξε

Συγκινηµένος ο Σιάντος

Και ένα ενδιαφέρον παραλειπόµενο από τις πολυήµερες συσκέψεις των δύο πλευρών για την επίτευξη συµφωνίας. Οπως ανέφερε στις «Αναµνήσεις» του ο καθηγητής Γεωργάκης, είχε µία ενδιαφέρουσα στιχοµυθία µε τον Σιάντο (σ.σ. τον καθοδηγητή του ΚΚΕ και του ΕΑΜ) τη στιγµή που προσπαθούσαν να βρουν λύση
στη διαφωνία που είχε προκύψει. Οταν ο Γεωργάκης είπε στον Σιάντο ότι «στο κάτω κάτω δεν έχουµε καθεστώς της 4ης Αυγούστου για να φοβάσαι τόσο πολύ, έχουµε δικαστές ανεξάρτητους κ.λπ.», ο Σιάντος γύρισε και τον κοίταξε συγκινηµένος, τον έπιασε ελαφριά από το πέτο του γιακά και τον ρώτησε πόσων χρόνων είναι. Και όταν ο Γεωργάκης του είπε «29», ο «Γέρος» του ΚΚΕ του απάντησε:

«…Τα χρόνια τα δικά σου τα έχω περάσει στις φυλακές. Και δεν µπορώ να ξαναµπώ µέσα, ούτε για µία µέρα…». Μετά την ιστορική Συµφωνία, 16 µέρες µετά -καισυγκεκριµένα στις 28 Φεβρουαρίουολοκληρώθηκε ο αφοπλισµός του ΕΛΑΣ. Οµως ορισµένες µονάδες του Απελευθερωτικού Στρατού, που λειτουργούσε για τα συµφέροντα και τις βλέψεις των Ελλήνων κοµµουνιστών, όπως και ο Αρης Βελουχιώτης, δεν δέχτηκαν τη συµφωνία, δεν παρέδωσαν τα όπλα τους και ανέβηκαν πάλι στα βουνά. Το γεγονός αυτό ήταν και η αιτία µιας νέας πόλωσης και του τρίχρονου Εµφυλίου των ετών 1946-1949.
Αξιοσηµείωτο είναι ότι το ΚΚΕ αποκήρυξε αµέσως τον Αρη Βελουχιώτη και όσους τον ακολούθησαν. Τον αποκατέστησε 66 χρόνια µετά..

Κυριακάτικη Απογευματινή