Υπήρξε ένα από τα πλέον σημαντικά οχυρωματικά κτίσματα στον ελληνικό χώρο τον Μεσαίωνα, όταν η Μεθώνη ισοδυναμούσε με ενδιάμεσο σταθμό στο ταξίδι των χριστιανών προς τους Αγίους τόπους. Παρά τις φθορές που έχει υποστεί, το κάστρο της Μεθώνης παραμένει ένα επιβλητικό μεσαιωνικό μνημείο, που τώρα ξεκινάει τη νέα του «ζωή», μπαίνει σε φάση «λίφτινγκ», αποκατάστασης. Για να μας «ξανασυστηθεί» και ν’ αποτελέσει εκ νέου πόλο έλξης χιλιάδων επισκεπτών. Τι αλλάζει; Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο γνωμοδότησε ομόφωνα θετικά επί των αποτελεσμάτων του ερευνητικού προγράμματος για τη στερέωση και αποκατάσταση του βόρειου τμήματος του κάστρου, το οποίο περιλαμβάνει κατ’ αρχάς την οχυρωμένη ακρόπολη. Έπεται η διαδρομή πρόσβασης, οι προμαχώνες, το περιτείχισμα και οι πύλες του κάστρου, δηλαδή ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά τμήματα του μνημείου.
Το ερευνητικό πρόγραμμα εκπονήθηκε από το Πολυτεχνείο Κρήτης στο πλαίσιο Προγραμματικής Σύμβασης Πολιτιστικής Ανάπτυξης μεταξύ του υπουργείου Πολιτισμού και της Περιφέρειας Πελοποννήσου, προϋπολογισμού 475.000 ευρώ, το οποίο επιδιώκει την αποκατάσταση και ανάδειξη του κάστρου και την υλοποίηση των απαραίτητων υποστηρικτικών αρχαιολογικών εργασιών.
Το κάστρο είναι κτισμένο στη χερσόνησο του Αγίου Νικολάου και έχει ελλειψοειδές σχήμα, με μήκος 700 μέτρα. Τα τείχη διέθεταν εντυπωσιακούς πύργους, ενώ η πύλη της ξηράς είχε και επιπρόσθετα οχυρωματικά έργα για μεγαλύτερη προστασία. Η κεντρική πύλη είναι μια μνημειώδης αναγεννησιακή κατασκευή.
Μέχρι και το 1828 η γέφυρα που οδηγεί στην είσοδο ήταν ξύλινη και στηριζόταν σε κτιστούς πεσσούς. Η σημερινή κατασκευή με 14 λίθινα τόξα αποδίδεται στο γαλλικό εκστρατευτικό σώμα υπό τον στρατηγό Maison – έργο του 1828. Το κάστρο βρέχεται από τρεις πλευρές από τη θάλασσα και υπάρχει και το μικρό φρούριο Μπούρτζι, που ενώνεται με αυτό με τεχνητή πέτρινη γέφυρα. Από την πλευρά της ξηράς είχε τάφρο χωρίς νερό και 14τοξη γέφυρα, για την πρόσβαση στην πύλη. Διέθετε και ακρόπολη σε μικρό ύψωμα μέσα στο κάστρο, τειχισμένη με διπλό τείχος. Όπως τονίζει η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη: «Το επιβλητικό κάστρο της Μεθώνης, προέχον βυζαντινό μνημείο, βρίσκεται στο σταυροδρόμι των θαλάσσιων δρόμων της Μεσογείου.
Πρόκειται για ένα φρούριο από τα σημαντικότερα της εποχής του στον ελλαδικό χώρο. Το μνημείο παρουσιάζει σοβαρά προβλήματα που οφείλονται στη θέση του, καθώς βρίσκεται σε άμεση γειτνίαση με τη θάλασσα. Έπειτα από την κατάρρευση τμήματος της δυτικής πλευράς του ημικυκλικού πύργου, εντός του βόρειου περιβόλου, το ζήτημα της προστασίας του κάστρου της Μεθώνης ετέθη ως άμεση προτεραιότητα». Σε κάθε περίπτωση, οι προγραμματιζόμενες επεμβάσεις έχουν ως βασικό στόχο τη μορφολογική αποκατάσταση-βελτίωση του μνημείου, αλλά και τη βελτίωση της ασφάλειας των επισκεπτών. Άλλωστε, το κάστρο Μεθώνης αποτελεί πάντα έναν ιδιαίτερα σημαντικό πόλο έλξης, χάρη στην απαράμιλλη ομορφιά και την ιστορική του αξία.
