Υποδοχή που αρμόζει στα γερμανικά εγκλήματα στην Κρήτη επιφύλαξαν στον Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάιερ οι κάτοικοι του μαρτυρικού χωριού Κάνδανος που κάηκε εκ θεμελίων από τις δυνάμεις κατοχής το 1941. Ο Γερμανός πρόεδρος στάθηκε μπροστά σε επιζώντες και απόγονους των θυμάτων, με τους οποίους συνομίλησε, ακούγοντάς τους να ζητούν «δικαιοσύνη και αποζημιώσεις» για τις φρικαλεότητες των ναζί. Κάποιοι εξ αυτών του έδωσαν φωτογραφίες με τις θηριωδίες αλλά και ψηφίσματα για το θέμα των αποζημιώσεων, για το οποίο πάντως είχε ήδη ξεκαθαρίσει ότι για το Βερολίνο θεωρείται λήξαν… Μία ηλικιωμένη επιζήσασα μίλησε στον Σταϊνμάιερ για όσα έζησε και αντέδρασε έντονα όταν εκείνος της είπε «ξέρουμε την οδύνη σας». «Όχι, δεν την ξέρετε την οδύνη μας», ήταν η απάντηση που έλαβε ο πρόεδρος της Γερμανίας, με την επιζήσασα να δηλώνει ότι δεν μπορεί να τον βλέπει.
ΣΤΕΦΑΝΙ
Στο πλαίσιο της επίσκεψής του ο Γερμανός πρόεδρος απέτισε φόρο τιμής στους πεσόντες της γερμανικής κατοχής, καταθέτοντας στεφάνι στο μνημείο εν μέσω σφοδρών αντιδράσεων. Πλήθος κόσμου είχε συγκεντρωθεί για να εκφράσει τη δυσαρέσκειά του, θεωρώντας πως η δήλωση Σταϊνμάιερ για το γεγονός ότι «το θέμα θεωρείται νομικά λήξαν» αποτελεί πλήγμα στην προσπάθεια ιστορικής δικαίωσης. «Δεν θέλω να πιάσω το χέρι του σφαγέα», είπε στον Γερμανό πρόεδρο μία εκ των απογόνων, ενώ το πλήθος των συγκεντρωμένων φώναζε συνθήματα για δικαιοσύνη. «Πριν από ογδόντα χρόνια εκτελέσατε τους γονείς μας, τώρα μας εκτελείτε για δεύτερη φορά», είπε άλλος απόγονος θύματος απευθυνόμενος στον υψηλό επισκέπτη. Ο δήμαρχος Κανδάνου-Σελίνου, Αντώνης Περάκης, καλωσόρισε τον Γερμανό πρόεδρο στο αμφιθέατρο του Πολιτιστικού Κέντρου του χωριού, εκφράζοντας την ελπίδα η κατάθεση στεφάνου -πράξη ιδιαίτερου συμβολισμού- να αποτελέσει και έμπρακτη αναγνώριση της ανάγκης καταβολής αποζημιώσεων από το γερμανικό κράτος. «Οι ναζί θέλησαν να εξαφανίσουν την Κάνδανο από τον χάρτη. Η Κάνδανος είναι εδώ και σας καλωσορίζει», είπε μεταξύ άλλων ο κ. Περάκης.
Στην ομιλία του ο Σταϊνμάιερ πάσχισε με μια συγγνώμη, η οποία στα μάτια των Κρητικών φάνταζε υποκριτική, να δώσει την εντύπωση πως η χώρα του αναγνωρίζει τις θηριωδίες, ανακαλύπτοντας παράλληλα κοινές… ευθύνες στη διατήρηση της συλλογικής μνήμης. «Ο πόνος των συγγενών συγκλονίζει», είπε, εκφράζοντας «τη φρίκη και την ντροπή» του για τις ταμπέλες που έγραφαν ότι η Κάνδανος ισοπεδώθηκε ως αντίποινα για την αντίσταση των κατοίκων και με σκοπό να μην ανοικοδομηθεί ποτέ…
ΒΑΡΒΑΡΟΤΗΤΑ
«Είναι δύσκολο για έναν Γερμανό πρόεδρο να προσέλθει σε αυτόν τον τόπο. Ωστόσο δεν είναι δυνατόν να βρίσκομαι εδώ χωρίς να επισκεφθώ αυτόν τον τόπο. Σας ευχαριστώ που βρίσκεστε εδώ και που μου επιτρέπεται να βρίσκομαι εδώ. Μας τείνετε χείρα συμφιλίωσης και για αυτό σας ευγνωμονώ», ανέφερε και συνέχισε, περιγράφοντας τις φρικαλεότητες των κατακτητών στα μαρτυρικά χωριά του νησιού. «Η βαρβαρότητα και η απανθρωπιά των Γερμανών κατακτητών μού κόβει ακόμη και εμένα την ανάσα», σημείωσε και, μιλώντας στα ελληνικά, ζήτησε συγγνώμη στο όνομα της χώρας του. «Ζητώ συγχώρεση για το γεγονός ότι μετά τον πόλεμο η Γερμανία απέστρεψε το βλέμμα της από τα εγκλήματα που διέπραξε. Πρέπει όμως να διατηρήσουμε τη μνήμη. Για αυτό είναι τόσο σημαντικό που μπορούμε να μεταλαμπαδεύσουμε τη μνήμη στην επόμενη γενιά», είπε και πρόσθεσε: «Χωρίς μνήμη δεν υπάρχει μέλλον. Εύχομαι να βρούμε τη δύναμη να αναλάβουμε την ευθύνη από κοινού. Να κατασκευάσουμε γέφυρες. Το Ελληνογερμανικό Ταμείο εργάζεται πάνω στην κοινή ιστορική μνήμη».
Και συμπλήρωσε, κλείνοντας με μια ομολογουμένως δύσκολη για τον ίδιο απεύθυνση: «Στη χώρα μου λίγοι γνωρίζουν για τα εγκλήματα που διέπραξε η Γερμανία κατά της Ελλάδας και για τον φριχτό πόλεμο. Υποκλίνομαι με οδύνη και σεβασμό απέναντι στους νεκρούς. Η Κάνδανος ανοικοδομήθηκε παρά τις οδύνες».
Πύρινος λόγος από τον Μητροπολίτη Αμφιλόχιο για ιστορική ευθύνη και ΔΝΤ
Τη θέση ότι οι γερμανικές αποζημιώσεις είναι νομική αλλά και ηθική εκκρεμότητα ανέδειξε ενώπιον του Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάιερ ο Μητροπολίτης Κισσάμου και Σελίνου Αμφιλόχιος, συντασσόμενος με όλους τους εκπροσώπους των τοπικών Αρχών και πολιτών που εξέφρασαν τη δυσαρέσκειά τους για τη στάση του Βερολίνου σχετικά με τις ναζιστικές θηριωδίες στην Κρήτη και στον υπόλοιπο ελληνικό χώρο.
Σε ιδιαίτερα φορτισμένο κλίμα και εν μέσω αποδοκιμασιών προς το πρόσωπο του Γερμανού προέδρου, ο κ. Αμφιλόχιος, μετά το τρισάγιο στη μνήμη των θυμάτων στην Κάνδανο, απευθυνόμενος ευθέως στον Σταϊνμάιερ υπενθύμισε τις πολυδιάστατες ευθύνες που έχει η Γερμανία απέναντι στην Ελλάδα, τονίζοντας δε ότι τα διμερή ζητήματα δεν μπορούν να κλείνουν με μονομερή απόφαση της μιας πλευράς. «Η κρητική ψυχή θα περίμενε από τη χώρα σας να έχει ανοιχτοσύνη και μεγαλοσύνη. Αλλά ακόμη και στα δύσκολα χρόνια των μνημονίων είδαμε ότι η χώρα σας όχι μόνο δεν συμπαραστάθηκε στη χώρα μας, αλλά οι ηγέτες σας την έσπρωξαν στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο με αποτέλεσμα η Ελλάδα να περάσει τα δεινά που πέρασε. Και επειδή στην Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας είπατε ότι είστε δεσμευμένοι στην ιστορική ευθύνη, θα μου επιτρέψετε, με πολλή εκτίμηση και σεβασμό, γιατί η Κρήτη ξέρει να σέβεται τους φιλοξενούμενούς της, να σας πω ότι οι γερμανικές αποζημιώσεις και το κατοχικό δάνειο είναι δέσμευση ιστορικής ευθύνης της Γερμανίας», είπε ο Μητροπολίτης Κισσάμου και Σελίνου Αμφιλόχιος, ο οποίος καταχειροκροτήθηκε.
Εκτελέσεις και ολοκληρωτική καταστροφή του μαρτυρικού χωριού το 1941
Άσβεστες παραμένουν οι φρικιαστικές μνήμες της ολοκληρωτικής καταστροφής της Κανδάνου, καθώς αποτυπώνουν το μέγεθος της θηριωδίας των κατοχικών δυνάμεων στην Κρήτη. Η Κάνδανος θεωρείται ο πρώτος τόπος μαρτυρίας στην Ελλάδα Πρόκειται για ένα από τα πιο φρικτά εγκλήματα πολέμου που διαπράχθηκαν από τις δυνάμεις του Άξονα, αφήνοντας πίσω δεκάδες άμαχους νεκρούς και ερείπια. Έκαψαν και ανατίναξαν τα πάντα και εκτέλεσαν τους λίγους ηλικιωμένους και κατάκοιτους που είχαν μείνει. Άφησαν μόνο ένα φυλάκιο και το ελαιουργείο προκειμένου να εφοδιάζονται με το πολύτιμο λάδι, απαγορεύοντας την ανοικοδόμηση του χωριού. Η Κάνδανος είναι δε το μοναδικό μέρος που οι Γερμανοί άφησαν και γραπτά στοιχεία του εγκλήματος που διέπραξαν, με δύο επιγραφές σε γερμανικά και ελληνικά στις εισόδους του χωριού.
«Διά την κτηνώδη δολοφονίαν Γερμανών αλεξιπτωτιστών, αλπινιστών και του μηχανικού από άνδρας, γυναίκας και παιδιά και παπάδες μαζί και διότι ετόλμησαν να αντισταθούν κατά του μεγάλου Ράιχ κατεστράφη την 3-6-1941 η Κάνδανος εκ θεμελίων, διά να µη επαναοικοδομηθεί πλέον ποτέ», αναγράφεται στη μία πινακίδα και στην άλλη: «Ως αντίποινον των από οπλισμένων πολιτών ανδρών και γυναικών εκ των όπισθεν δολοφονηθέντων Γερµανών στρατιωτών κατεστράφη η Κάνδανος». Η τρίτη επιγραφή από μάρμαρο, η οποία μεταφέρθηκε στην Κάνδανο το 1943 με σκοπό να χρησιμοποιηθεί για μνημείο που οι Γερμανοί προγραμμάτιζαν να κατασκευάσουν, γράφει: «Εδώ υπήρχε η Κάνδανος – Κατεστράφη προς εξιλασµόν της δολοφονίας 25 Γερµανών στρατιωτικών».
