Μετά την Αγία Σοφία, και η εμβληματική Μονή της Χώρας, στην Κωνσταντινούπολη, λειτουργεί από τη Δευτέρα του Πάσχα ως τζαμί. Σε μια προκλητική φιέστα σε απευθείας μετάδοση από την Άγκυρα, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν συνεχάρη τη Γενική Διεύθυνση Βακουφίων για «την προστασία της κληρονομιάς των προγόνων μας», ενώ συνέχισε το παραλήρημα: «Όχι μόνο στην Τουρκία, στην Ανατολία και τη Θράκη, αλλά οπουδήποτε στον κόσμο υπάρχει ένα κομμάτι πολιτιστικής κληρονομιάς που μας ανήκει, φτάνουμε εκεί και το φέρνουμε στο φως».
Η Μονή της Χώρας, σύμφωνα με την παράδοση, ιδρύθηκε τον 6ο αιώνα από τον Άγιο Θεόδωρο, ενώ έχει αποδοθεί και στον Κρίσπο, γαμπρό του αυτοκράτορα Φωκά (7ος αι.). Σήμερα, έχει αποδειχθεί πως ο κεντρικός ναός χτίστηκε το διάστημα 1077-81 από την πεθερά του Αλεξίου Α΄ Κομνηνού, Μαρία Δούκαινα, στη θέση παλαιότερων κτισμάτων που χρονολογούνται τον 6ο και τον 9ο αιώνα. Η μονή υπέστη σοβαρές φθορές -ίσως ύστερα από μεγάλο σεισμό- και επισκευάστηκε το 1120 από τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Ισαάκιο Κομνηνό. Δεν είναι βέβαιο αν είναι αφιερωμένη στον Χριστό ή την Παναγία ή και στους δύο, όμως, το όνομά της οφείλεται στον προσδιορισμό των ψηφιδωτών του Χριστού ως «Χώρα των Ζώντων» και της Παναγίας ως «Χώρα του Αχωρήτου».
Η Μονή της Χώρας ανακαινίστηκε εκ βάθρων με χρηματοδότηση του Βυζαντινού λόγιου Θεόδωρου Μετοχίτη, στον οποίο οφείλεται η κατασκευή του διπλού νάρθηκα και του νότιου παρεκκλησίου που διακοσμήθηκαν με ψηφιδωτά και τοιχογραφίες. Τα ψηφιδωτά του εξωνάρθηκα είναι έξι ημικύκλια που απεικονίζουν τον Χριστό να θεραπεύει ασθενείς, ενώ πολλές βυζαντινές εικόνες διακοσμούν τους τρούλους και τους τοίχους. Τα χρώματά τους είναι έντονα και η έκφραση των προσώπων φυσική, ενώ ο μεσαίος τρούλος έχει μια ρωγμή που τον διατρέχει. Σημειώνεται ότι ο Θεόδωρος Μετοχίτης κληροδότησε στη μονή σημαντική περιουσία, χτίζοντας παράλληλα νοσοκομείο και δωρίζοντας σε αυτή μια αξιόλογη συλλογή βιβλίων, με αποτέλεσμα να προσελκύσει αργότερα σημαντικούς λόγιους.
Η μονή μετατράπηκε σε τζαμί το 1511, 58 χρόνια μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, με συνέπεια σημαντικό μέρος της διακόσμησης του ναού να καταστραφεί. Το 1945, όταν έγινε μουσείο με απόφαση του υπουργικού συμβουλίου της Τουρκίας, ειδικοί από τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής επιτέλεσαν τεράστιο έργο αποκατάστασης και συντήρησης των ψηφιδωτών και νωπογραφιών, ξηλώνοντας μεταξύ άλλων σοβάδες που τα κάλυπταν. Οι εργασίες που ξεκίνησαν το 1948 ολοκληρώθηκαν δέκα χρόνια αργότερα, το 1958. Όμως, το 2019 το Συμβούλιο της Επικρατείας της Τουρκίας ανέτρεψε την υπουργική απόφαση του 1945 δίνοντας στον Ερντογάν το δικαίωμα να τη μετατρέψει σε τέμενος.
