Εκατό χρόνια συμπληρώθηκαν τη χρονιά που μόλις πέρασε από την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης, το κείμενο που οι Τούρκοι (παρ)ερμηνεύουν κατά το δοκούν. Έγινε όμως αντικείμενο εσωτερικής πολιτικής αντιπαράθεσης, με αφορμή δηλώσεις του εμπειρότατου καθηγητή διεθνών σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, πρώην υφυπουργού Παιδείας και νυν βουλευτή της ΝΔ, Άγγελου Συρίγου, με το Μέγαρο Μαξίμου να παίρνει σαφείς αποστάσεις και τον Στέφανο Κασσελάκη να εξαπολύει μύδρους κατά της κυβέρνησης.
Για «δώρο» στον Ερντογάν μίλησε ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ αναφερόμενος στα λεγόμενα του κ. Συρίγου, ο οποίος μιλώντας τον Σκάι σημείωσε ότι ο ίδιος πιστεύει πως «πρέπει να περάσουμε στην επόμενη φάση, η Συνθήκη της Λωζάννης είναι μια συνθήκη παρωχημένη σε σχέση με την αποστρατιωτικοποίηση», με τον πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ να αντιδρά. «Όταν κάνεις τέτοιο δώρο στον Ερντογάν, τα “δεν εννοούσα αυτό” περιττεύουν. Αμέσως μετά την επανεκλογή του, το 2023, ο κ. Μητσοτάκης μίλησε για “υποχωρήσεις”. Μετά ακολούθησαν οι “υποκλίσεις” και τη δεύτερη μόλις μέρα του 2024 περνάμε σε “συνθήκη χωρίς αξία”. Να γνωρίζουν ότι όσο και αν προετοιμάζουν τον ελληνικό λαό μέσω τέτοιων δηλώσεων, θα τον βρουν σύσσωμο απέναντί τους. Η πατριωτική Αριστερά δεν πρόκειται να επιτρέψει παρέκκλιση ούτε κατά ένα εκατοστό από την πάγια θέση των ελληνικών κυβερνήσεων ως προς τη Συνθήκη της Λωζάννης και τα κυριαρχικά μας δικαιώματα», τόνισε ο κ. Κασσελάκης.
Τα σύνορα
Λίγες ώρες αργότερα, ο κ. Συρίγος μιλώντας στον Αντ1 είπε ότι διαστρεβλώθηκαν οι δηλώσεις του. «Συνειδητά διαστρεβλώθηκαν από ένα τμήμα ακροδεξιών το οποίο άρπαξε ο ΣΥΡΙΖΑ», τόνισε και στη συνέχεια εξήγησε ότι «οι Τούρκοι δεν θεωρούν παρωχημένες τις διατάξεις της Λωζάννης για την αποστρατιωτικοποίηση των ανατολικών νησιών του Αιγαίου και δεν επιζητούν να τις αλλάξουν». Επέμεινε πάντως στο θέμα των διατάξεων. «Το μόνο που μας ενδιαφέρει για τη Συνθήκη της Λωζάννης στο σήμερα είναι οι διατάξεις που αφορούν τα σύνορα, που είναι ιερές και δεν τις αγγίζουμε. Αν αύριο το πρωί η Τουρκία πει ότι αποσύρει τα αποβατικά σκάφη του Αιγαίου, εμείς θα σπεύσουμε να αποστρατιωτικοποιήσουμε τα νησιά διότι έχει παύσει ο κίνδυνος επιθέσεως;», διερωτήθηκε, για να απαντήσει αρνητικά, ενώ επανέλαβε πως η συνθήκη μιλά για ένα σωρό πράγματα που δεν έχουν να κάνουν με το σήμερα. Σχολιάζοντας τις δηλώσεις του κ. Κασσελάκη είπε ότι το μόνο θετικό που βρίσκει είναι ότι είναι κόμμα της πατριωτικής Αριστεράς, με τον ΣΥΡΙΖΑ να καλεί την κυβέρνηση να πάρει θέση για τις «επικίνδυνες δηλώσεις του πρώην υπουργού κ. Συρίγου περί αποστρατιωτικοποίησης».
Η κυβέρνηση απήντησε κρατώντας αποστάσεις από τον κ. Συρίγο, με τον κυβερνητικό εκπρόσωπο, Παύλο Μαρινάκη, να λέει κομψά ότι «ενδεχομένως να υπήρξε προβληματική διατύπωση» και να επιτίθεται στον πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ τονίζοντας: «Ο Κασσελάκης δεν το αντιλαμβάνεται, δεν παίζουμε με τα εθνικά θέματα». Σημείωσε, επίσης, ότι στη Διακήρυξη των Αθηνών γίνεται σαφής αναφορά στο διεθνές δίκαιο, καίριο σημείο του οποίου είναι η Συνθήκη της Λωζάννης. Εξήγησε ότι ο κ. Συρίγος μίλησε με την επιστημονική του ιδιότητα και δεν αναφέρθηκε σε κυριαρχικά δικαιώματα, καθιστώντας σαφές ότι δεν τίθεται θέμα παραίτησης του Άγγελου Συρίγου.
«Θεμέλιο»
Στην ερώτηση αν θεωρείται παρωχημένη η Συνθήκη της Λωζάννης, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος απάντησε ότι η κυβέρνηση τη θεωρεί «το πιο στέρεο θεμέλιο που διευθετεί συνολικά τις σχέσεις της περιοχής». Αντιδράσεις υπήρξαν πάντως και από το ΠΑΣΟΚ, το ΚΚΕ και την Ελληνική Λύση.
Η Συνθήκη του Μοντρέ για την «αποστρατικοποίηση» των νησιών
Το αίτημα για αποστρατιωτικοποίηση των ελληνικών νησιών και η α λα καρτ ερμηνεία της Συνθήκης της Λωζάννης αποτελούν αναπόσπαστα κομμάτια της τουρκικής ρητορικής. Μια ματιά στην επίσημη ιστοσελίδα του υπουργείου Εξωτερικών αρκεί για να ξεχωρίσει κανείς την ιστορική αλήθεια και το νομικά καταχωρισμένο status quo από την ανατολίτικη γραφικότητα. Τα νησιά θα λέγαμε ότι χωρίστηκαν σε τρεις κατηγορίες.
Πρώτη ομάδα: Λήμνος, Σαμοθράκη, Ίμβρος, Τένεδος και Λαγούσες Νήσοι. Σύμφωνα με τα άρθρα 4, 6 και 7 (1923), προβλέπεται ολική αποστρατιωτικοποίηση. Βέβαια, η Ελλάδα θεωρεί ότι η συζήτηση περί αφοπλισμού συγκεκριμένα της Λήμνου και της Σαμοθράκης έληξε με τη Σύμβαση του Μοντρέ το 1936, που επέτρεψε τον επανεξοπλισμό της ζώνης των Στενών στην οποία ανήκαν τα νησιά αυτά. Και ας μην υπάρχει ρητή αναφορά στη Σύμβαση. Άλλωστε η Συνθήκη του Μοντρέ, όπως ρητώς μνημονεύεται στο προοίμιό της, αντικατέστησε στο σύνολό της την προαναφερόμενη Σύμβαση της Λωζάννης.
Δεύτερη ομάδα: Λέσβος, Χίος, Σάμος και Ικαρία. Για αυτά τα νησιά, σύμφωνα με το άρθρο 13 της Λωζάννης (1923), επεβλήθησαν περιορισμοί ως προς τον αριθμό των στρατιωτών, τη δημιουργία ναυτικών βάσεων και οχυρωματικών έργων.
Τρίτη ομάδα: Δωδεκάνησα. Σύμφωνα με το άρθρο 14 της Συνθήκης των Παρισίων (1974), τα νησιά αυτά αποστρατιωτικοποιούνται και θα παραμείνουν αφοπλισμένα. Μάταια οι Τούρκοι προσπαθούν να συνδέσουν κυριαρχία και αποστρατιωτικοποίηση. Το νομικό πλαίσιο με το οποίο ρυθμίστηκε το ζήτημα της κυριαρχίας μετά τους Παγκόσμιους Πολέμους είναι σαφές. Τα άρθρο 12, 15 και 16 της Λωζάννης καθώς και το άρθρο 14 της Συνθήκης Ειρήνης των Παρισίων το ξεκαθαρίζουν.
Ο Μπλίνκεν στην Αθήνα πριν πάει στην Αγκυρα
Στην Αθήνα, πλην απροόπτου, αναμένεται να βρεθεί ο Άντονι Μπλίνκεν ως ενδιάμεσο σταθμό πριν μεταβεί στην Άγκυρα για επίσημη επίσκεψη. Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών σύμφωνα με πληροφορίες θα είναι το Σάββατο στην ελληνική πρωτεύουσα για σύντομες συνομιλίες με τον πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, πριν από το ταξίδι του στην Τουρκία. Η επίσκεψη Μπλίνκεν στην Τουρκία σχετίζεται άμεσα με το σκληρό διπλωματικό παζάρι Τουρκίας και ΗΠΑ για Γάζα, F-16 και Σουηδία. Η Ουάσιγκτον έχει το βλέμμα στραμμένο στην επανάληψη των εργασιών της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης στις 15 Ιανουαρίου, καθώς τότε θα αποκαλυφθεί εάν η Τουρκία επιμένει στο παζάρι, αξιώνοντας τα F-16 προκειμένου να επικυρωθεί από τη δική της πλευρά το πρωτόκολλο ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.
