Τεράστιες αλλαγές, όχι μόνο στον τρόπο συνδιαλλαγής των τραπεζών με τους καταναλωτές, αλλά και στον ίδιο τον τραπεζικό κλάδο, έχει φέρει η κλιμακούμενη ψηφιοποίηση της οικονομίας μετά το 2010, «εξαφανίζοντας» θέσεις εργασίας από την αγορά και φέρνοντας νέες στο προσκήνιο.
Η ψηφιακή μετάβαση εξελίσσεται με πολύ ταχύτερους ρυθμούς μετά την πανδημία της COVID-19, με τις τραπεζικές συναλλαγές πλέον στην Ελλάδα να γίνονται σε ποσοστό 97% εκτός φυσικού καταστήματος, το δίκτυο των τραπεζών να συρρικνώνεται και να μεταλλάσσεται και τις θέσεις εργασίας να περικόπτονται συνεχώς μέσω προγραμμάτων εθελούσιας εξόδου. Ενδεικτικά, από το 2009 -πριν από το ξέσπασμα της μακρόχρονης ελληνικής κρίσης- και μέχρι σήμερα το εργατικό δυναμικό στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα μειώθηκε κατά 53%, το δίκτυο καταστημάτων κατά 62% και το δίκτυο ΑΤΜ κατά 37%.
ΤΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΥΣ: ΟΤΟΕ, EU-LFS
97% των τραπεζικών συναλλαγών στην Ελλάδα γίνονται εκτός φυσικού καταστήματος
53% μειώθηκε το εργατικό δυναμικό στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα από το 2009, το δίκτυο καταστημάτων κατά 62% και το δίκτυο ΑΤΜ κατά 37%
55% αυξήθηκε ο αριθμός των εργαζομένων του τομέα πληροφορικής στις τράπεζες μεταξύ 2011 και 2021
53% του τραπεζικού εργατικού δυναμικού στην ΕΕ-27 το 2021 είναι γυναίκες
Οι μη προνομιούχοι
Στην ελληνική αγορά, η αποτύπωση του πώς έχει αλλάξει ο τραπεζικός κλάδος και το άλλοτε πλέον «σίγουρο επάγγελμα» του τραπεζοϋπαλλήλου δεν έχει γίνει εις βάθος. Όμως, τα στοιχεία που έχει συλλέξει για τις 27 χώρες-μέλη της ΕΕ η EU-LFS (Labour Force Survey) και τα οποία έχει στη διάθεσή της η ΟΤΟΕ, δείχνουν πως έχει συντελεστεί πραγματική κοσμογονία στον κλάδο και στη λιανική τραπεζική μεταξύ 2011 και 2021.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι μεταξύ 2011 και 2021 «έκρηξη» στις τράπεζες έχουν παρουσιάσει οι εργαζόμενοι στην πληροφορική, ενώ οι ταμίες έγιναν «είδος προς εξαφάνιση». Ο αριθμός των εργαζομένων στον τομέα της πληροφορικής στις τράπεζες αυξήθηκε κατά 55%. Η μεγαλύτερη αύξηση σημειώθηκε στην κατηγορία «προγραμματιστές και αναλυτές λογισμικού και εφαρμογών», η οποία σχεδόν διπλασιάστηκε (από 66.000 σε 112.000 εργαζόμενους).
Ο προγραμματιστής λογισμικού είναι πλέον το έκτο πιο συνηθισμένο επάγγελμα στη λιανική τραπεζική. Όλα τα άλλα επαγγέλματα πληροφορικής -όπως οι επαγγελματίες βάσεων δεδομένων και δικτύων, οι χειριστές τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών και οι τεχνικοί και επαγγελματίες υποστήριξης χρηστών- αυξήθηκαν επίσης, αν και με βραδύτερο ρυθμό. Τα επαγγέλματα που απαιτούν μεγαλύτερες τεχνικές γνώσεις και προσόντα έχουν επίσης σημειώσει σημαντική αύξηση.
Το 2011, η συνηθέστερη επαγγελματική κατηγορία στη λιανική τραπεζική ήταν οι «ταμίες, εισπράκτορες χρημάτων και συναφείς υπάλληλοι», οι οποίοι περιλαμβάνουν υπαλλήλους που εργάζονται σε υποκαταστήματα, κυρίως σε ρόλους που απευθύνονται στους πελάτες, συχνά σε ρόλους χειρισμού μετρητών.
Αντίθετα, το 2021, η πιο κοινή επαγγελματική κατηγορία ήταν οι επαγγελματίες του χρηματοοικονομικού τομέα -εργαζόμενοι που διαχειρίζονται και διενεργούν ποσοτικές αναλύσεις, είτε χρηματοοικονομικών λογιστικών συστημάτων είτε κεφαλαίων για ιδιώτες (ένα επάγγελμα που αυξήθηκε κατά 45% σε σύγκριση με το 2011). Η άνοδος της κατηγορίας «πράκτορες και μεσίτες πωλήσεων και αγορών» ήταν επίσης πολύ σημαντική, καθώς αυτή η επαγγελματική κατηγορία δεν είχε προηγουμένως πολύ καλή εκπροσώπηση στις τράπεζες.
Επανακατάρτιση
Ορισμένες από αυτές τις νέες θέσεις είναι πιθανό να έχουν καλυφθεί εν μέρει από άτομα που απασχολούνταν ως ταμίες, εισπράκτορες χρημάτων και συναφείς ειδικότητες υπαλλήλων. Αυτό συνέβη, για παράδειγμα, στην Banco ΒΡΜ, όπου ορισμένοι εργαζόμενοι σε υποκαταστήματα που έκλεισαν επανεκπαιδεύτηκαν, ώστε να εκτελούν αυτά τα νέα καθήκοντα. Ειδικότερα, τα έξι σημαντικότερα επαγγέλματα λιανικής τραπεζικής το 2011 και το 2021 στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 κρατών-μελών είναι κατ’ αντιπαραβολή:
– Στην πρώτη θέση το 2011 ήταν ταμίες, εισπράκτορες χρημάτων και συναφείς υπάλληλοι (776.000). Το 2021, οι επαγγελματίες οικονομικών (518.000).
– Στη δεύτερη θέση το 2011 και το 2021 βρίσκονταν οικονομικοί και μαθηματικοί συνεργάτες επαγγελματίες (556.000 το 2011, 515.000 το 2021).
– Στην τρίτη θέση το 2011, οι επαγγελματίες οικονομικών (357.000). Το 2021 στην τρίτη σειρά έπεσαν οι ταμίες, εισπράκτορες χρημάτων και συναφείς υπάλληλοι (480.000).
– Στην τέταρτη θέση βρίσκονταν το 2011 οι διαχειριστές επαγγελματικών υπηρεσιών (319.000) και το 2021 οι υπάλληλοι απασχολούμενοι με αριθμητικές καταγραφές (210.000). Οι τελευταίοι βρίσκονταν στην πέμπτη σειρά κατάταξης το 2011 (254.000), όπου το 2021 βρέθηκαν οι πράκτορες και μεσίτες πωλήσεων και αγορών (143.000).
– Και στην έκτη θέση, το 2011 βρίσκονταν οι υπάλληλοι γραφείου (107.000), ενώ το 2021 οι προγραμματιστές και αναλυτές λογισμικού (112.000).
Ανά κατηγορία
Ενδιαφέρον είναι ότι το 2021, οι γυναίκες αντιπροσώπευαν το 53% του τραπεζικού εργατικού δυναμικού στην ΕΕ-27. Το ποσοστό των γυναικών είναι πολύ υψηλότερο στη Λετονία, την Κροατία και τη Ρουμανία, υπερβαίνοντας το 70%. Στο άλλο άκρο του φάσματος, στις Κάτω Χώρες οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν μόνο το 31%, ακολουθούμενες από το Λουξεμβούργο (38%) και τη Δανία (41%).
Αντίθετα με ό,τι θα υπέθετε κάποιος, ο μέσος όρος ηλικίας των υπαλλήλων λιανικής τραπεζικής αυξάνεται, γεγονός που δείχνει ότι η φυσική γήρανση του εργατικού δυναμικού υπερτερεί των προγραμμάτων πρόωρης συνταξιοδότησης όσον αφορά τον αντίκτυπο στην ηλικιακή σύνθεση του εργατικού δυναμικού του τομέα. Η Ελλάδα, η Κροατία και η Ιταλία, μάλιστα, έχουν το πιο γηρασμένο ηλικιακό προφίλ τραπεζοϋπαλλήλων στη λιανική τραπεζική, με -αντίστοιχα- μόνο 23%, 28% και 28% νέων υπαλλήλων (έως 39 ετών).
