Στην Ιστορία πέρασε από το πρωί της Δευτέρας ο Πάπας Φραγκίσκος. Υπήρξε μεταρρυθμιστής και υπερασπιστής των φτωχών και αδυνάτων. Με τον θάνατό του ξεκινά η μάχη της διαδοχής του, που θα καθορίσει την επόμενη μέρα για το Βατικανό και τα 1,389 δισεκατομμύρια καθολικούς.
Ο κατά κόσμον Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο γεννήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 1936 από οικογένεια Ιταλών μεταναστών στο Μπουένος Άιρες της Αργεντινής – ο πρώτος Ποντίφικας που καταγόταν από τη Λατινική Αμερική. Εισήλθε στο Τάγμα των Ιησουιτών το 1958 (πρώτος Ποντίφικας Ιησουίτης) και χειροτονήθηκε ιερέας το 1969. Το 1998 αναγορεύτηκε Αρχιεπίσκοπος Μπουένος Άιρες.
Στις 13 Μαρτίου 2013 εξελέγη ο 266ος Προκαθήμενος της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας διαδεχόμενος τον Βενέδικτο 16ο. Από την πρώτη στιγμή έδωσε το στίγμα της παποσύνης του. Αρνήθηκε να φορέσει τα κόκκινα βελούδινα παπούτσια, επιλέγοντας απλά μαύρα. Εγκατέλειψε τη μαύρη λιμουζίνα για ένα μίνι λεωφορείο και το διαμέρισμα δέκα δωματίων με θέα στην πλατεία του Αγίου Πέτρου για έναν ξενώνα πίσω από πρατήριο καυσίμων. Έγινε δε ο πρώτος που διάλεξε το όνομα «Φραγκίσκος», για να τιμήσει τον Φραγκίσκο της Ασίζης, τον Ιησουίτη μοναχό που είναι γνωστός ως ο «Άγιος των Φτωχών».
Συμπερίληψη
Προώθησε ένα πιο ελεήμον και λιγότερο δογματικό πρόσωπο της Καθολικής Εκκλησίας, ενθαρρύνοντας τη συμπερίληψη και την κατανόηση. «Αγκάλιασε» νέες πρακτικές επικοινωνίας με τους πιστούς, από το ταγκό έως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Σε μια περίοδο που η Εκκλησία κλονιζόταν από σκάνδαλα σεξουαλικής κακοποίησης, προσπάθησε να ρίξει άπλετο φως. Υιοθέτησε μεταρρυθμίσεις στη Ρωμαϊκή Κουρία και κυρίως στις θέσεις της Καθολικής Εκκλησίας για κοινωνικά ζητήματα. Εγκατέλειψε εμμονές για ζητήματα όπως οι σχέσεις πριν από τον γάμο, μετά το διαζύγιο ή οι σεξουαλικές προτιμήσεις.
Ιστορική έχει μείνει η απάντησή του σε ερώτηση δημοσιογράφου το 2013: «Αν κάποιος είναι ομοφυλόφιλος και αναζητά τον Θεό και έχει καλή θέληση, ποιος είμαι εγώ για να κρίνω;». Τον Ιανουάριο του 2023 ξεκαθάρισε ότι «η ομοφυλοφιλία δεν είναι έγκλημα». Δεν αποδέχθηκε τον γάμο ατόμων του ιδίου φύλου εντός εκκλησίας, αλλά ενέκρινε για αυτά κάποιες ευλογίες και επέτρεψε τρανς άνθρωποι να βαπτιστούν, να γίνουν ανάδοχοι και να είναι μάρτυρες σε γάμους.
Έδωσε μεγάλη έμφαση στην προστασία του περιβάλλοντος. Εξέδωσε εγκύκλιο 192 σελίδων κατά της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής και αντιμετώπιζε τη ρύπανση ως αμαρτία. Επισκέφθηκε τη Λαμπεντούζα για να συναντήσει μουσουλμάνους πρόσφυγες που αναζητούσαν άσυλο στην Ευρώπη. Το 2016 δήλωσε για την πρόθεση του Ντόναλντ Τραμπ να χτίσει τείχος στα νότια σύνορα των ΗΠΑ ότι «δεν είναι χριστιανός όποιος σκέφτεται να χτίσει τοίχους και όχι γέφυρες».
Με τον Βανς
Πρόσφατα φάνηκε να επιπλήττει τον Αμερικανό αντιπρόεδρο Τζέι Ντι Βανς για παρανόηση θεολογικών εννοιών. Έμελλε όμως με αυτόν να έχει και την τελευταία δημόσια συνάντηση το μεσημέρι της Κυριακής, ανταλλάσσοντας πασχαλινές ευχές. Ήταν ένα ιδιαίτερο Πάσχα, καθώς η Ορθόδοξη και η Καθολική Εκκλησία συμφώνησαν να το εορτάσουν από κοινού (δεδομένης και της ημερολογιακής σύμπτωσης), στο πλαίσιο των προσπαθειών διαλόγου και προσέγγισης των δύο Εκκλησιών.
Οι γιατροί τον είχαν προειδοποιήσει ότι ο οργανισμός του παραμένει αδύναμος μετά την πρόσφατη πνευμονία, αλλά εκείνος επέμεινε να επιστρέψει στα καθήκοντά του. Την ημέρα του Πάσχα ευλόγησε πλήθος 35.000 πιστών στην πλατεία του Αγίου Πέτρου. Στο τελευταίο του μήνυμα επανέλαβε την ανάγκη για ειρήνη, προστασία του περιβάλλοντος και φροντίδα φτωχών, προσφύγων και μεταναστών.
Ηγέτες από όλο τον κόσμο εξέφρασαν τη θλίψη τους. «Ο Πάπας Φραγκίσκος ήθελε η Εκκλησία να φέρει χαρά και ελπίδα στους φτωχότερους», έγραψε ο Εμανουέλ Μακρόν. Η Τζόρτζια Μελόνι ανέφερε ότι ωφελήθηκε από τη φιλία, τις συμβουλές και τις διδασκαλίες του. Ο Πέδρο Σάντσεθ εξήρε τη δέσμευση του Φραγκίσκου για την ειρήνη, την κοινωνική δικαιοσύνη και τους πιο ευάλωτους. Ακόμα και ο πρόεδρος της Αργεντινής, Χαβιέρ Μιλέι, που είχε αποκαλέσει τον Φραγκίσκο «ηλίθιο, που υπερασπίζεται την κοινωνική δικαιοσύνη», δήλωσε χθες ότι «το να έχω γνωρίσει την καλοσύνη και τη σοφία του ήταν πραγματική τιμή για μένα». Ο Ταγίπ Ερντογάν χαρακτήρισε τον Φραγκίσκο «πνευματικό ηγέτη που εκτιμούσε τον διάλογο μεταξύ διαφορετικών θρησκευτικών ομάδων και ανέλαβε πρωτοβουλία απέναντι στις ανθρωπιστικές τραγωδίες», επισημαίνοντας ειδικά την κριτική του για τον πόλεμο στη Γάζα.
Η διαδικασία και το τελετουργικό έως το «Habemus Papam»
Ο Πάπας Βενέδικτος 16ος προχώρησε το 2013 στην πρωτοφανή απόφαση να παραιτηθεί (μόλις ο δεύτερος που το έπραξε οικειοθελώς, από τους 266 που έχουν υπάρξει), με αποτέλεσμα όταν πέθανε το 2022 να κηδευτεί από άλλον Πάπα. Με αφορμή αυτή την τελετή, ο Πάπας Φραγκίσκος αποφάσισε να εκσυγχρονίσει το τελετουργικό. Πλέον επιτρέπεται η ταφή εκτός Βατικανού και αντί για τρία χωριστά φέρετρα -από κυπαρίσσι, μόλυβδο και δρυ- τοποθετημένα το ένα μέσα στο άλλο, προβλέπεται ένα φέρετρο, από ξύλο και ψευδάργυρο.
Μετά τον θάνατο του Πάπα, ο επικεφαλής της υγειονομικής υπηρεσίας του Βατικανού εξετάζει το σώμα, διαπιστώνει την αιτία θανάτου και συντάσσει αναφορά, υπό την εποπτεία του Καμεραλένγκου, του καρδιναλίου που διευθύνει τη διοίκηση της Αγίας Έδρας μέχρι την ανάδειξη νέου Πάπα. Τη θέση αυτή κατέχει ο Αμερικανός Κέβιν Φάρελ.
Αυτός διατάσσει τη σφράγιση των διαμερισμάτων του Πάπα με κόκκινη κορδέλα, κερί και τη σφραγίδα του Βατικανού. Καταστρέφει τη μολύβδινη παπική σφραγίδα και το παπικό δαχτυλίδι, τα οποία είναι μοναδικά για κάθε Πάπα. Οι καμπάνες της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου χτυπάνε πένθιμα και το σώμα εκτίθεται στο παρεκκλήσι, ντυμένο με κόκκινα λειτουργικά άμφια, μίτρα και πάλλιο, ένα μάλλινο κεντητό πέπλο.
Τις επόμενες ημέρες το φέρετρο μεταφέρεται στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου για δημόσιο προσκύνημα, υπό την ψαλμωδία της «Λιτανείας των Αγίων», με τον Καμεραλένγκο να ηγείται. Προτού σφραγιστεί το φέρετρο, ένα λευκό ύφασμα καλύπτει το πρόσωπο του Πάπα και τοποθετούνται μέσα ένα σακούλι με νομίσματα που κόπηκαν στη διάρκεια της παποσύνης του και ένα χειρόγραφο για την παποσύνη του. Της κηδείας χοροστατεί ο κοσμήτορας του Κολλεγίου των Καρδιναλίων (σήμερα ο Τζοβάνι Μπατίστα Ρε, 91 ετών). Ο Φραγκίσκος είχε εκφράσει την επιθυμία να ταφεί στη Βασιλική της Santa Maria Maggiore, στην άλλη άκρη της Ρώμης.
Της ταφής ακολουθεί 9ήμερο πένθος. Στη συνέχεια, 15-20 μέρες μετά τον θάνατο του Πάπα, αρχίζει το κονκλάβιο εκλογής του διαδόχου. Σε αυτό συμμετέχουν οι Καρδινάλιοι εκλέκτορες που είναι κάτω των 80 ετών. Η εκλογή γίνεται στην Καπέλα Σιστίνα, σε καθεστώς απόλυτης απομόνωσης. Διεξάγεται μυστική ψηφοφορία, με κάλπες και ειδικά χαρτάκια. Εάν δεν προκύψει η απαιτούμενη πλειοψηφία 2/3, τα ψηφοδέλτια καίγονται κι από την καμινάδα βγαίνει μαύρος καπνός. Όταν τελικά προκύψει η πλειοψηφία, η φωτιά σβήνει με νερό, με αποτέλεσμα να βγει από την καμινάδα λευκός καπνός. Ακολουθεί η ανακοίνωση του ονόματος, με τη φράση «Habemus Papam».
Μάχη για τον θρόνο
Ο Πάπας Φραγκίσκος κατάφερε να χρίσει τους 111 από τους 136 καρδινάλιους που αποτελούν το Κονκλάβιο, περιορίζοντας την επιρροή των Ευρωπαίων και ενισχύοντας τη διαφορετικότητα στο σώμα. Θεωρείται, κατά συνέπεια, πιθανό ο διάδοχος που θα προκύψει να μην είναι συντηρητικός αλλά να ακολουθεί τον δρόμο των μεταρρυθμίσεων του Φραγκίσκου.
Επικρατέστερος διάδοχος φαίνεται ότι είναι ο καρδινάλιος από τις Φιλιππίνες Λουίς Αντόνιο Τάγκλε, 67 ετών, γνωστός και ως ο Ασιάτης Φραγκίσκος. Χθες ήταν το φαβορί στα γραφεία στοιχημάτων, με απόδοση που παραπέμπει σε πιθανότητα εκλογής 50%.
Ακολουθούσε, με πιθανότητα 36,4% ο 70χρονος Πιέτρο Παρολίν, Ιταλός καρδινάλιος και γραμματέας του κράτους του Βατικανού. Στενός συνεργάτης του Φραγκίσκου αλλά και εκπρόσωπος της γραφειοκρατίας του Βατικανού, θεωρείται συμβιβαστική λύση μεταξύ μεταρρυθμιστών και συντηρητικών.
Εκπρόσωπος της συντηρητικής πτέρυγας είναι ο 72χρονος Ούγγρος Πέτερ Έρντο, αρχιεπίσκοπος του Έστεργκομ-Βουδαπέστης, στον οποίο το γραφεία στοιχημάτων δίνουν πιθανότητα εκλογής 11,1%. Στον αντίποδα, πιο μεταρρυθμιστής και από τον Φραγκίσκο θεωρείται ο 76χρονος Πίτερ Τέρκσον, καρδινάλιος από την Γκάνα, γνωστός για το έργο του στην κοινωνική δικαιοσύνη και την περιβαλλοντική ευαισθησία, στον οποίο δίνουν πιθανότητα εκλογής 9,1%.
Λιγότερη πιθανή θεωρείται η εκλογή του πρώτου καρδιναλίου από τη Βόρεια Αμερική. Στον 80χρονο Καναδό Μαρκ Ουελέ, που θεωρείται εκπρόσωπος της συντηρητικής πτέρυγας, αποδίδεται ποσοστό 6,7%. Λιγότερο πιθανός θεωρείται ο καρδινάλιος Γιόζεφ Γουίλιαμ Τόμπιν, αρχιεπίσκοπος του Νιούαρκ των ΗΠΑ, που εκπροσωπεί την πιο προοδευτική τάση της αμερικανικής Καθολικής Εκκλησίας.
Παραδείγματα ταπεινότητας και καλοσύνης
Συλλυπητήρια μηνύματα για την απώλεια του Πάπα Φραγκίσκου εξέδωσε η πολιτική και πολιτειακή ηγεσία της χώρας. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κωνσταντίνος Τασούλας, στο μήνυμά του αναφέρθηκε στο έργο του Ποντίφικα: «Άφησε ανεξίτηλο αποτύπωμα στην ιστορία της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και συγκίνησε με το παράδειγμά του -ένα παράδειγμα ταπεινότητας, απλότητας και καλοσύνης- εκατομμύρια ανθρώπους σε ολόκληρο τον κόσμο».
Στις αξίες που υπερασπίστηκε με σθένος ο Πάπας Φραγκίσκος αναφέρθηκε και ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης: «Οι πιστοί της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας θρηνούν την απώλεια του θρησκευτικού ηγέτη τους. Μαζί τους και κάθε πολίτης της Γης που πιστεύει στην ειρήνη, στη φιλία και την αλληλεγγύη».
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος αναφέρθηκε στον Πάπα Φραγκίσκο χαρακτηρίζοντάς τον «πιστό φίλο» του Οικουμενικού Πατριαρχείου και της Ορθοδοξίας. Στο μήνυμά του ο Οικουμενικός Πατριάρχης στάθηκε στη συνεργασία που είχαν, «αδελφική και φιλική, για το καλό των Εκκλησιών μας».
Εφημερίδα Απογευματινή
