Στα τέλη Φεβρουαρίου, ένας Ουκρανός καταδικάστηκε από δικαστήριο στην Πολωνία σε οκτώ χρόνια φυλάκιση για σχεδιασµό πράξεων δολιοφθοράς και εµπρησµού για λογαριασµό της Ρωσίας. Έτερο συµβάν, στα παγωµένα νερά της Βαλτικής οι Αρχές ανέφεραν την καταστροφή από πλοία του λεγόµενου «σκιώδους στόλου» της Ρωσίας 11 υποθαλάσσιων καλωδίων ενέργειας και τηλεπικοινωνιών που συνδέουν επτά ευρωπαϊκές χώρες µε τις ακτές της Βαλτικής. Ακόµη, κατά τη διάρκεια της πρόσφατης γερµανικής προεκλογικής εκστρατείας, η Μόσχα µέσω στοχευµένων αναρτήσεων στα µέσα κοινωνικής δικτύωσης καταφέρθηκε εναντίον του κόµµατος των Πρασίνων, φορτώνοντάς τους τα οικονοµικά δεινά της χώρας, κατηγόρησε τον καγκελάριο Σολτς για την υποστήριξή του στην Ουκρανία και χαρακτήρισε τους Χριστιανοδηµοκράτες αναξιόπιστους.
Οι παραπάνω είναι µερικές µόνο από τις 44 πράξεις υβριδικού πολέµου που φέρεται να επιχείρησε η Ρωσία σε βάρος ευρωπαϊκών στόχων µέσα στο 2024, µε βάση τα στοιχεία του ∆ικτύου Ερευνητικής ∆ηµοσιογραφίας της EBU. Οι περισσότερες από τις επιχειρήσεις αφορούσαν σαµποτάζ, εµπρησµούς, εκστρατείες παραπληροφόρησης µε διάδοση ψευδών ειδήσεων, παρεµβάσεις σε εκλογικές διαδικασίες, εργαλειοποίηση της µετανάστευσης και κυβερνοεπιθέσεις.
Ενώ οι αρχικοί στόχοι του Κρεμλίνου ήταν οι χώρες της Σκανδιναβίας και της Βαλτικής, πλέον οι επιχειρήσεις
έχουν επεκταθεί και σε γαλλικά, γερμανικά και βελγικά εδάφη
Σύµφωνα µε Ευρωπαίους κυβερνητικούς και στρατιωτικούς αξιωµατούχους, oι συγκεκριµένες επιχειρήσεις δεν αυξάνονται µόνο αριθµητικά, αλλά επεκτείνονται και γεωγραφικά. Ενώ οι αρχικοί στόχοι ήταν οι σκανδιναβικές χώρες και οι χώρες της Βαλτικής, το τελευταίο διάστηµα οι επιχειρήσεις έχουν πλέον επεκταθεί και σε άλλες χώρες, όπως η Γαλλία, η Γερµανία και το Βέλγιο.
Διαδικασία αφύπνισης
Οι ρωσικές επιχειρήσεις, τις οποίες η ύπατη εκπρόσωπος της Ε.Ε. για τις Εξωτερικές Υποθέσεις και την Πολιτική Ασφάλειας, Κάγια Κάλας, αποκάλεσε «ο πόλεµος που διεξάγεται στις σκιές», έχουν ανησυχήσει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Οπως υποστηρίζει ο ευρωβουλευτής και πρώην αρχηγός άµυνας της Εσθονίας Riho Terras, οι ηγεσίες της Ε.Ε. «βρίσκονται σε διαδικασία αφύπνισης».
Σύµφωνα µε τον συνταγµατάρχη José Luis Calvo Albero, πρώην καθηγητή Στρατηγικής και Εθνικής Ασφάλειας στη Σχολή Πολέµου Στρατού των ΗΠΑ (USAWC) στην Πενσιλβάνια, ο υβριδικός πόλεµος εξυπηρετεί διαφορετικούς στρατηγικούς σκοπούς σε σχέση µε τις συµβατικές πολεµικές τακτικές. «Αντί να καταστρέψει έναν εχθρικό στρατό ή να καταλάβει µια περιοχή, στοχεύει να επηρεάσει τον πληθυσµό για να δηµιουργήσει χάος, σύγχυση και να δυσφηµήσει τους κυβερνητικούς ηγέτες».
«Ο Πούτιν, ως πρώην µέλος της KGB, γνωρίζει καλά αυτό το είδος πολέµου, από την εποχή ακόµα της Σοβιετικής Ενωσης», λέει ο Albero, επισηµαίνοντας παράλληλα ότι ενώ οι Ρώσοι είναι «κυρίαρχοι» στην τέχνη του συγκεκριµένου πολέµου δεν είναι οι µόνοι που τον χρησιµοποιούν στις επιχειρήσεις των µυστικών υπηρεσιών τους. Η µαζική απέλαση Ρώσων κατασκόπων από την Ευρώπη, πολλοί από τους οποίους δήλωναν διπλωµάτες, µετά την έναρξη του πολέµου στην Ουκρανία το 2022, ανάγκασε τη Μόσχα να στραφεί σε άλλα δίκτυα. Η στρατολόγηση χαµηλού επιπέδου πρακτόρων µέσω της πλατφόρµας Telegram ή παρόµοιων κοινωνικών δικτύων, για να πραγµατοποιήσουν δεκάδες επιθέσεις ή απόπειρες στην Ευρώπη, ήταν μια λύση στο πρόβλημα, σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές πηγές ασφαλείας.
Αυτοί οι «πράκτορες μιας χρήσης» συμμετείχαν σε κυβερνοεπιθέσεις, αλλά και σε πιο επικίνδυνες ενέργειες που περιλαμβάνουν μαζικές πυρκαγιές, τοποθέτηση εμπρηστικών μηχανισμών σε φορτηγά αεροπλάνα, βανδαλισμούς και εκστρατείες επιρροής που στοχεύουν να πλήξουν τη δημοκρατία στην Ευρώπη.
Στο σύνολο των επιθέσεων που καταγράφηκαν την περίοδο 2022-2024,το 27% αφορούσαν στόχους μεταφοράς (τρένα, οχήματα, αεροπλάνα), το 27% κυβερνητικούς στόχους, το 21% κρίσιμες υποδομές και το 21% βιομηχανίες.
«Το αποτέλεσμα αυτών των επιθέσεων είναι η δημιουργία έντασης στις κοινωνίες, η αποδυνάμωση της εμπιστοσύνης στις αποφάσεις των κυβερνήσεων και φυσικά η αποδυνάμωση της υποστήριξης προς την Ουκρανία», δήλωσε ο Λιθουανός υπουργός Εξωτερικών Kestutis Budrys, κατηγορώντας τη Ρωσία για αυτές τις επιχειρήσεις.
Οι οπτικές ίνες Google, Microsoft, Huawei
Η GUGI είναι μια ρωσική μυστική υπηρεσία που έχει στον έλεγχό της υποβρύχια και πλοία τα οποία χρησιμοποιεί σε δολιοφθορές, όπως η κοπή υποθαλάσσιων καλωδίων και οπτικών ινών. Μεταξύ των κορυφαίων στόχων της είναι τα 16 καλώδια που διατρέχουν
τον Ατλαντικό και συνδέουν τις ΗΠΑ με την Ευρώπη. Τα συγκεκριμένα καλώδια, που διαχειρίζονται εταιρείες όπως η Google, η Microsoft, η κινεζική Huawei κ.ά., είναι ιδιαίτερα ευάλωτα σε δολιοφθορές ακόμα και με τις άγκυρες των πλοίων. Η Ρωσία χρησιμοποιεί επίσης και εμπορικά πλοία του λεγόμενου «σκιώδους στόλου» για τη διεξαγωγή ενεργειών δολιοφθοράς.
Το Κρεμλίνο επενδύει δισεκατομμύρια δολάρια στον συγκεκριμένο στόλο, ο οποίος αποτελείται από εκατοντάδες δεξαμενόπλοια των οποίων η ιδιοκτησία είναι δύσκολο να εντοπιστεί και τα οποία εξυπηρετούν τη μεταφορά ρωσικού αργού πετρελαίου, παρακάμπτοντας τις κυρώσεις της ∆ύσης. Περίπου το 70% του ρωσικού πετρελαίου μεταφέρεται μέσω του συγκεκριμένου στόλου.
Μετά την αύξηση των περιστατικών δολιοφθοράς, αξιωματούχοι του ΝΑΤΟ προειδοποίησαν τους Ευρωπαίους συναδέλφους τους ότι θα πρέπει να είναι προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουν παρόμοια περιστατικά στην περιοχή της Βαλτικής Θάλασσας, αλλά και σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή επικράτεια.
Κυρώσεις
Η Ε.Ε., που έχει ήδη επιβάλει κυρώσεις στον «σκιώδη στόλο» της Ρωσίας, καθώς και σε 16 άτομα και τρεις οντότητες που συνδέονται με αποσταθεροποιητικές ενέργειες, συμπεριλαμβανομένων κυβερνοεπιθέσεων και εκστρατειών παραπληροφόρησης, εξετάζει σοβαρά τη λήψη νέων μέτρων. Με αφορμή την επιχειρούμενη αύξηση στις αμυντικές δαπάνες, Ευρωπαίοι αξιωματούχοι τονίζουν την ανάγκη να δοθεί προτεραιότητα στις επενδύσεις αντικατασκοπίας, μέσω του προγράμματος ReArm Europe, για να αποτραπούν μελλοντικές αποσταθεροποιητικές ενέργειες της Μόσχας, η οποία θα παραμείνει σε αντιπαράθεση με την Ευρώπη, ακόμα και μετά την υπογραφή μιας ειρηνευτικής συμφωνίας με την Ουκρανία, όποτε και αν έρθει αυτή.
