Μπορεί ο εµπορικός πόλεµος που ξεκίνησε ο Ντόναλντ Τραµπ να έχει… παγώσει µέχρι νεωτέρας και τη διεξαγωγή διαπραγµατεύσεων µε στόχο επικερδή για τις ΗΠΑ deals, ωστόσο µε την Κίνα τα πράγµατα είναι διαφορετικά: πρόκειται για µια σύγκρουση όπου το διακύβευµα είναι ποιος θα υποκύψει πρώτος, ή, όπως αναφέρεται στα διεθνή µέσα, «ποιος θα ανοιγοκλείσει πρώτος τα µάτια» (who will blink first), µε τις διεθνείς αγορές να ανατρέπουν ανά πάσα στιγµή τις ισορροπίες στη βάση κινήσεων µε κύριο άξονα το θυµικό, την ψυχολογία. Οι αγορές άλλωστε οδηγούν και την Ουάσινγκτον να στέλνει µηνύµατα περί µείωσης ακόµα και στο µισό, στο 50% ή το 65%, των δασµών που έχουν εξαγγελθεί για το Πεκίνο, όπως ανέφερε ρεπορτάζ της «Wall Street Journal». Το Πεκίνο, πάντως, δεν φαίνεται διατεθειµένο να «κιοτέψει» πρώτο, υψώνοντας τους τόνους και αποφεύγοντας τη διαπραγµατευτική οδό, την οποία η Ε.Ε. φαίνεται να προτιµά, πριν… οπλίσει. Αλλωστε,
ο Σι Τζινπίνγκ ήδη έκανε κοµβικής σηµασίας ταξίδια στη ΝΑ Ασία, ενώ υποδέχθηκε στην κινεζική πρωτεύουσα και τον Ισπανό πρωθυπουργό, Πέδρο Σάντσεθ, µε στόχο την πιθανή σύµπηξη ενός µετώπου που θα αντισταθµίσει τον «αµερικανικό εκφοβισµό» (κατά την κινεζική φρασεολογία).
Η Κίνα έχει ορισµένα πολύ συγκεκριµένα στοιχεία που την κάνουν να µη νιώθει… εκτεθειµένη, πέραν ασφαλώς του εµπορικού πλεονάσµατος των 355 δισεκατοµµυρίων δολαρίων το 2024 έναντι των ΗΠΑ, σύµφωνα µε τη ∆ιάσκεψη των Ηνωµένων Εθνών για το Εµπόριο και την
Ανάπτυξη (UNCTAD). Θα µπορούσε, δε, να ισχυριστεί κάποιος πως έχει να αντιπαρατάξει 5 οικονοµικά-διπλωµατικά όπλα, που την κάνουν να νιώθει ισχυρή:
1. Παραγωγή και ανάπτυξη ΑΕΠ (5,4%, πάνω από τον στόχο, πριν όµως από την επιβολή των δασµών).
2. Χρέος ΗΠΑ.
3. Απολυταρχικό καθεστώς (κοµµουνιστικό καθεστώς – κοµφουκιανισµός).
4. Σπάνιες γαίες.
5. Μικροτσίπ – DeepSeek (Τεχνητή Νοηµοσύνη).
Ξεκινώντας από το ζήτηµα της παραγωγής, αποτελεί παραδεδεγµένη αλήθεια ότι το κέντρο της παγκόσµιας παραγωγής, που εδώ και δεκαετίες περιλαµβάνει και προϊόντα έντασης κεφαλαίου (πέραν των αγαθών έντασης εργασίας), έχει επίκεντρο την Ασία. Αυτό είναι και το Νο 1 διακηρυγµένο διακύβευµα του Ντόναλντ Τραµπ, που ζητεί -τουλάχιστον αυτό επικαλείται ως νοµιµοποιητική βάση- την επιστροφή µεγάλων πολυεθνικών εταιρειών πίσω στις ΗΠΑ, προκειµένου να κινηθεί και πάλι ο τροχός της οικονοµίας. Για την ώρα πάντως, και µέχρι να αλλάξουν τα πράγµατα στο οικονοµικό powergame, η Κίνα κατέγραψε το πρώτο τρίµηνο του 2025 ανάπτυξη υψηλότερη του προβλεποµένου, στο 5,4% (έναντι του 5,2%), έχοντας πάντα στόχο τη διατήρηση ρυθµού ανάπτυξης στο 5% κατ’ έτος, την ώρα που στοχεύει να τονώσει την εσωτερική κατανάλωση. Μένει να φανεί η ενδεχόµενη επίπτωση στο κινεζικό ΑΕΠ της επιβολής των δασµών, µε την Αµερική να είναι ο προορισµός του 15% των κινεζικών εξαγωγών (Νο 1 στη σχετική λίστα), σύµφωνα µε τα στοιχεία της Υπηρεσίας Εµπορίου των ΗΠΑ.
Ενα άλλο «όπλο» που η Κίνα πάντα διαθέτει είναι ασφαλώς το δηµόσιο χρέος των ΗΠΑ: η Κίνα έχει στην κατοχή της αµερικανικά οµόλογα 760 δισ. δολ., υπολειπόµενη µόνο της Ιαπωνίας, που διαθέτει 1 τρισ. Το αξιόχρεο των ΗΠΑ χρησιµοποιείται ως διεθνές αποθεµατικό, καθώς το δολάριο είναι το νόµισµα-βάση των διεθνών συναλλαγών, συνεπώς πρόκειται για επένδυση χαµηλού ρίσκου. Θεωρητικά, στον εµπορικό αυτόν πόλεµο η Κίνα θα µπορούσε να «ανοίξει την κάνουλα» ξεπουλώντας τους οµολογιακούς τίτλους, ωστόσο ενδεχοµένως θα «πυροβολούσε τα πόδια της», κάνοντας το γιουάν πιο ακριβό, όπως ανέφερε ανάλυση του Al Jazeera για το ζήτηµα, γεγονός που αυτόµατα σηµαίνει ζηµία στις εξαγωγές.
Από εκεί και πέρα, οι Ηνωµένες Πολιτείες θα µπορούσαν να «µειώσουν» την ισχύ του «διαπραγµατευτικού εργαλείου» του ασιατικού γίγαντα, αν η Fed έριχνε τα επιτόκια, κάτι που ζητά, επισείοντας ακόµα και τον κίνδυνο απόλυσης, χωρίς να είναι δεδοµένο ότι αυτό είναι νόµιµο, από τον κεντρικό τραπεζίτη Τζερόµ Πάουελ ο Ντόναλντ Τραµπ.
Το θαύµα της ανάπτυξης
Ενα άλλο «χαρτί» που µπορεί να αντιπαρατάξει η Κίνα είναι το µονοπώλιο της εξουσίας από το Κοµµουνιστικό Κόµµα, που βέβαια έχει ασπαστεί τον «σοσιαλισµό της αγοράς», συνεπεία της κληρονοµιάς του Ντενγκ Σιαοπίνγκ τη δεκαετία του 1970. Με αυτόν τον τρόπο, αξιοποιώντας παράλληλα και διάφορες αθέµιτες εµπορικές πρακτικές (διαφοροποίησης τιµών ή ντάµπινγκ, παράλληλα µε τις καταγγελίες για κλοπή πνευµατικής ιδιοκτησίας), το Πεκίνο πέτυχε ένα πραγµατικό οικονοµικό θαύµα. Για τη διατήρησή του, δε, και για την παροχή σταθερότητας σε ένα ασταθές, καπιταλιστικό περιβάλλον, το µονολιθικό κινεζικό καθεστώς παρέχει προβλεψιµότητα, σε αντίθεση µε
µια δυτική δηµοκρατία, όπου όλα µπορούν να ανατραπούν λόγω κάλπης.
Την ίδια ώρα, το κοµµουνιστικό καθεστώς βασίζεται και στη µακραίωνη παράδοση του κοµφουκιανισµού, που συνίσταται µεταξύ άλλων στην ευσέβεια (τόσο στην οικογένεια όσο και στην πολιτική, στη σχέση άρχοντα-αρχοµένου) και στην τοποθέτησή τους στη θέση του άλλου, προκειµένου να του συµπεριφέρονται ανάλογα. «Μην κάνεις στους άλλους ό,τι δεν θέλεις να κάνουν σε σένα», είναι το απόφθεγµα που απηχεί τον διαδεδοµένο σε πολλά θρησκεύµατα «Χρυσό Κανόνα». Με βάση τα παραπάνω, το καθεστώς του Πεκίνου µοιάζει ιδιαιτέρως ασφαλές, προκειµένου να χαράσσει τη στρατηγική του για το µέλλον.
Τα πολύτιµα µεταλλεύµατα
«Πιάνοντας» όµως το νήµα και πάλι σε πιο πρακτικό επίπεδο, η Κίνα έχει ένα αδιαµφισβήτητο πλεονέκτηµα, αυτό που συχνά καταχρηστικά καλείται «σπάνιες γαίες». Ειδικότερα, η Κίνα -που επέβαλε περιορισµούς στις ΗΠΑ, στον απόηχο του εµπορικού πολέµου- είναι υπεύθυνη συνολικά για το 70% της εξόρυξης µεταλλευµάτων σπάνιων γαιών σε όλο τον κόσµο και για το 90% της επεξεργασίας µεταλλευµάτων σπάνιων γαιών, σύµφωνα µε έκθεση του Ιουνίου 2023 από το Ινστιτούτο Ενεργειακών Μελετών της Οξφόρδης. Τα 17 αυτά κρίσιµα στοιχεία του περιοδικού πίνακα δεν είναι ασφαλώς «σπάνια» στην πραγµατικότητα, ωστόσο απαιτείται εξορυκτική ικανότητα, που δεν είναι πάντοτε ανεπτυγµένη.
Γριλανδία, Νότια Αφρική, Ουκρανία, Ρωσία αποτελούν µόνο µερικούς από τους εν δυνάµει game changers, µε τον Ντόναλντ Τραµπ να έχει εστιάσει στην απεξάρτηση από την Κίνα στο συγκεκριµένο πεδίο, την ώρα που ως γνωστόν τα εν λόγω ορυκτά χρησιµοποιούνται -σχεδόν- παντού: προϊόντα καθηµερινότητας, οθόνες, µπαταρίες κ.ά., ενώ διαδραµατίζουν κοµβικό ρόλο και στην αµυντική βιοµηχανία, αποτελώντας συστατικό στοιχείο των (αµερικανικών) F-35 και πυραύλων Tomahawk µεταξύ άλλων. Οπως άλλωστε το είχε θέσει ο Ντενγκ Σιαοπίνγκ προφητικά το 1987, ενώ περιόδευε στο Μπαοτού, στην εσωτερική Μογγολία, εκεί όπου υπάρχει ένα από τα µεγαλύτερα κοιτάσµατα σπάνιων γαιών στην κινεζική επικράτεια: «Η Μέση Ανατολή έχει πετρέλαιο, η Κίνα σπάνιες γαίες».
Η Τεχνητή Νοηµοσύνη
Και αν οι σπάνιες γαίες αποτελούν µια κούρσα που ξεκίνησε για τις ΗΠΑ ευρισκόµενες σε θέση µειονεκτική, η Τεχνητή Νοηµοσύνη ήταν ένα τερέν στο οποίο η Ουάσινγκτον ένιωθε -ελέω Silicon Valley- καλά. Η Deepseek, µια startup του 2023, χωρίς ιδιαίτερο background, κατάφερε να φτιάξει πριν από µερικούς µήνες ένα δικό της chatbot Τεχνητής Νοηµοσύνης, το DeepSeek-R1, που λειτουργεί ευθέως ανταγωνιστικά µε πιο γνωστές εφαρµογές, όπως το ChatGPT, αλλά µε λιγότερα τσιπ και µε σαφώς µικρότερο κόστος. Μετά την ψυχροπολεµικής «υφής» στιγµή «Sputnik», όπως χαρακτηρίστηκε η εµφάνιση του εν λόγω chatbot, αλλά και την αναταραχή που προκάλεσε στις αµερικανικές χρηµαταγορές, η κινεζική εταιρεία πλέον αναπτύσσει σηµαντικές συνεργασίες, ενσωµατώνοντας την τεχνολογία της στο αυτοκίνητο. Ετσι, η BMW ανακοίνωσε ότι θα ξεκινήσει την ενσωµάτωση Τεχνητής Νοηµοσύνης από την κινεζική startup DeepSeek, στα νέα της οχήµατα που θα κυκλοφορήσουν στην Κίνα, τη µεγαλύτερη αγορά αυτοκινήτου παγκοσµίως, µέσα στο 2025.
Η στάση της Ευρώπης
Τέλος, ας µη λησµονείται και το διπλωµατικό πεδίο. Σε αντίθεση µε το απρόβλεπτο του Τραµπ και παρόλο που για την Ευρώπη οι σχέσεις µε την Κίνα δεν ήταν ποτέ µια απλή εξίσωση, υπάρχουν παράγοντες στη Γηραιά Ηπειρο που ευνοούν τη στροφή προς ανατολάς. Πέραν της Μαδρίτης, και οι ίδιες οι Βρυξέλλες δείχνουν τέτοια σηµάδια: πρώτ’ απ’ όλα, τη διεξαγωγή της Συνόδου Κορυφής τον Ιούλιο στο Πεκίνο, σηµατοδοτώντας 50 χρόνια διµερών σχέσεων, µε την παράδοση να «σπάει» και την Κίνα να γίνεται για δεύτερη συναπτή φορά «οικοδέσποινα». Παράλληλα, υπάρχουν συζητήσεις, όπως ανέφερε προ εβδοµάδων η «Handelsblatt», για το ενδεχόµενο καθορισµού ελάχιστων τιµών στα ηλεκτρικά οχήµατα κινεζικής κατασκευής αντί των δασµών που επέβαλε η Ε.Ε. πέρυσι, την ώρα που και το Πεκίνο δείχνει
πρόθυµο να συζητήσει τη διόρθωση των ανισορροπιών στίς εμπορικές τους σχέσεις με την ΕΕ.
Κυριακάτικη Απογευματινή
