Μετά την προαναγγελία του Ντόναλντ Τραμπ για τους δασμούς, ήρθαν και τα… έντομα. Το φιτίλι της αντιπαράθεσης έχει ανάψει ξανά στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ενωσης με τον κανονισμό για τη χρήση εντόμων σε τρόφιμα, που δημοσιεύθηκε στις 21 Ιανουαρίου, για να μπει σε τροχιά ισχύος, την ώρα που πυροδοτεί ζωηρές συζητήσεις περί ασφάλειας.
Το θέμα δεν ανέκυψε τους τελευταίους μήνες, αλλά η σύλληψη της ιδέας έγινε πριν από περίπου μία δεκαετία, οπότε και οι αρμόδιες Αρχές έκριναν πως υπήρχαν περιβαλλοντικά οφέλη και παράλληλα έκριναν πως θα επιτυγχανόταν εξοικονόμηση πόρων. Πριν από δύο χρόνια το μέτρο βρέθηκε πιο κοντά σε τροχιά υλοποίησης, καθώς η Κομισιόν άναψε το «πράσινο φως» στην κυκλοφορία τροφίμων που περιλαμβάνουν συστατικά από έντομα -και ειδικότερα γρύλο, αλευροσκουλήκι και ακρίδα- στην Ε.Ε.
Οι πρώτες αντιδράσεις δεν άργησαν να φανούν με την αναστάτωση στους καταναλωτές και την ανησυχία στους επιστημονικούς φορείς να δημιουργούν ένα θολό κλίμα, ένα κλίμα σύγχυσης γύρω από την ορθότητα ή μη της συγκεκριμένης πολιτικής στα τρόφιμα.
Προτού εξεταστεί εάν ελλοχεύουν κίνδυνοι για την υγεία, σκόπιμο είναι να μελετηθεί πώς ακριβώς χρησιμοποιούνται και θα χρησιμοποιηθούν τα έντομα στα τρόφιμα.
Τρεις τύποι
Η στόχευση της Κομισιόν δεν είναι η εισαγωγή εκκεντρικών διατροφικών επιλογών για τους πολίτες των κρατών-μελών, αλλά βασίζεται στην παραδοχή ότι τα έντομα, ως τρόφιμα και ζωοτροφή, μπορούν να συμβάλουν στη βιωσιμότητα του επισιτιστικού συστήματος.
«Μια αυστηρή επιστημονική αξιολόγηση που διενεργήθηκε από την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) οδήγησε τα κράτη-μέλη να ανάψουν το πράσινο φως» είχε τονίσει το 2021 ο Ραφαέλ Πέρεθ, ως επικεφαλής στη Γενική ∆ιεύθυνση Υγείας και Ασφάλειας Τροφίμων στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Στη συνέχεια, η Επιτροπή εξέδωσε τη νομική πράξη, την 1η Ιουνίου του 2021.
Από τη μία πλευρά εναπόκειται στους καταναλωτές να αποφασίσουν αν θα τρώνε έντομα ή όχι, από την άλλη όμως η κατανάλωση εντόμων δεν είναι κάτι καινούργιο, καθώς ήδη περιλαμβάνονται στη διατροφή σε πολλά μέρη του κόσμου. Στο ερώτημα εάν τα έντομα ως τρόφιμα είναι ασφαλή, ο Πέρεθ είχε απαντήσει ως εξής: «Ναι. Τα νέα τρόφιμα εγκρίνονται από την αρμόδια Επιτροπή μόνο εάν δεν αποτελούν κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία».
Η Κομισιόν ενέκρινε, πριν από δύο χρόνια, ως «νέα τρόφιμα» τρεις τύπους εντόμων, τον οικιακό γρύλο (house cricket), το κίτρινο αλευροσκουλήκι (yellow mealworm) και την αποδημητική ακρίδα (migratory locus), ενώ έχει εγκρίνει και τη διάθεση ενός τέταρτου εντόμου ως τροφή, το μικρότερο αλευροσκουλήκι ή σκαθαράκι (Alphitobius diaperionus). Τα σχετικά έγγραφα αναφέρουν ότι οι ετικέτες σε τρόφιμα που περιέχουν προϊόντα εντόμων πρέπει να φέρουν μια προειδοποίηση ότι μπορεί να προκαλέσουν αλλεργική αντίδραση.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει, την ίδια στιγμή, η αποδοχή της ιδέας από τους Ευρωπαίους.
Σε δημοσκόπηση που είχε διενεργηθεί από το YouGov, το 2021, μόνο το 10% των Ευρωπαίων φάνηκαν πρόθυμοι να ανταλλάξουν το κρέας με έντομα, ενώ η Γαλλία φάνηκε να είναι η χώρα που είναι η πιο δεκτική στην ιδέα. Το 25% των ερωτηθέντων δήλωσαν πρόθυμοι να φάνε τροφές που περιέχουν σκόνη εντόμων. Η Γερμανία και η ∆ανία ακολουθούσαν με 24% και 22%, αντίστοιχα, ενώ η Ιταλία και η Πολωνία ήταν οι πιο «ανθεκτικές» στην ιδέα, με μόλις το 17% και το 18% των ερωτηθέντων να λένε ότι θα μπορούσαν να καταναλώσουν έντομα σε τακτική βάση.
«Δεν θα γίνεται αντιληπτό»
«∆εν χρησιμοποιούνται τα έντομα με τον τρόπο που φανταζόμαστε. Το σύστημα αυτό λειτουργεί με παραπροϊόντα» δηλώνει στην «Κυριακάτικη Απογευματινή» ο ομότιμος καθηγητής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου και καθηγητής στο Sangdong Agricultural University της Κίνας, Γεώργιος-Ιωάννης Νυχάς.
Επεσήμανε ότι τη χρήση μιας μορφής εντόμων τη «συναντάμε στα μακαρόνια, τα άλευρα, τα σύκα» και υπογράμμισε ότι το ζήτημα αντιμετωπίζεται με σοβαρότητα από τις ευρωπαϊκές Αρχές. «Η προτροπή υπάρχει από το 2012. Τα ολλανδικά ινστιτούτα έθεσαν θέμα χρησιμοποίησης εντόμων στα φαγητά», τόνισε. Εκείνο στο οποίο επικεντρώνεται ο καθηγητής είναι στο στοιχείο ότι το έντομο «δεν θα δίνεται ολόκληρο, δεν θα γίνεται αντιληπτό», και υπογραμμίζει, την ίδια στιγμή, ότι έχει αναπτυχθεί ένα πλέγμα ασφαλείας. «Είχαν προκηρυχθεί προγράμματα και όλα τα αποτελέσματα που βγήκαν ήταν καλά. Το θέμα είναι να μην υπάρχουν φυσικοί και βιολογικοί κίνδυνοι» δήλωσε ο κ. Νυχάς.
Συμπλήρωσε ότι τα έντομα χρησιμοποιούνται σε μεγάλο βαθμό σε ζωοτροφές και ενδεχομένως «είναι ένας οικονομικός τρόπος υποκατάστασης της πρωτεΐνης». Υπενθυμίζει, δε, ότι κάτι ανάλογο είχε γίνει με τα ιχθυάλευρα, με τα ψάρια να δίνουν αλεύρι.
Τα οφέλη και το περιβάλλον
Οι υπέρμαχοι της υιοθέτησης του μέτρου με τη χρήση εντόμων διατείνονται ότι το βήμα συντελείται στο πλαίσιο μιας προσπάθειας εύρεσης πιο βιώσιμων πηγών διατροφής σε έναν πλανήτη με ολοένα και λιγότερους πόρους. Υπογραμμίζουν ότι τα πλούσια σε πρωτεΐνες έντομα απαιτούν πολύ λιγότερη γη και νερό από το κρέας για να παραχθούν. «Η κατανάλωση εντόμων συμβάλλει θετικά στο περιβάλλον, την υγεία και τα μέσα διαβίωσης», είχε επισημανθεί ενδεικτικά σε ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η καλλιέργεια εντόμων αποτελεί, σύμφωνα με τους ειδικούς, και μια εναλλακτική λύση χαμηλότερης περιεκτικότητας σε άνθρακα από την παραγωγή κρέατος. Η εκτροφή γρύλων, για παράδειγμα, χρησιμοποιεί 75% λιγότερο CO2 από τις φάρμες κοτόπουλου.
Την ίδια ώρα, δεν μπορεί να παραβλεφθεί το γεγονός ότι θα συντελεστεί και εξοικονόμηση πόρων.
*Της Ελισάβετ Σταμοπούλου
Κυριακάτικη Απογευματινή
