Στην Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) θα κριθεί στις 11 Απριλίου 2025 ο νόμος για την αδειοδότηση και τη λειτουργία των μη κρατικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα. Η υπόθεση αυτή έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις και έχει οδηγήσει σε προσφυγές από πανεπιστημιακούς, εκπροσώπους συνδικαλιστικών οργανώσεων και πολιτικά πρόσωπα, που αμφισβητούν τη συνταγματικότητα του νόμου και τις επιπτώσεις του στη δημόσια ανώτατη εκπαίδευση.
Ο Νόμος 5094/2024 και οι ενστάσεις των αντιδρώντων
Ο νόμος που τέθηκε σε εφαρμογή τον Δεκέμβριο του 2024, επιτρέπει τη δημιουργία παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων στην Ελλάδα, με στόχο την ενίσχυση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και την προσέλκυση διεθνών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου, τα παραρτήματα αυτά θα λειτουργούν ως νομικά πρόσωπα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και θα προσφέρουν προγράμματα σπουδών και έρευνα σε διάφορους τομείς.
Η νομιμότητα του νόμου αμφισβητείται όμως από την Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Διδακτικού Προσωπικού (ΠΟΣΔΕΠ), καθώς και από επτά πανεπιστημιακούς και τον πρώην υπουργό και καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου, Γιώργο Κατρούγκαλο. Οι προσφεύγοντες υποστηρίζουν ότι ο νόμος είναι αντισυνταγματικός, καθώς παραβιάζει το άρθρο 16 του Συντάγματος που προβλέπει ότι η ανώτατη εκπαίδευση πρέπει να παρέχεται μόνο από δημόσια ιδρύματα.
Ο Γιώργος Κατρούγκαλος, σε δήλωσή του, αναφέρει ότι η λειτουργία ιδιωτικών παραρτημάτων θα έχει βλαπτικές συνέπειες για τα δημόσια πανεπιστήμια, ειδικά για τα περιφερειακά ΑΕΙ, καθώς αυτά κινδυνεύουν να συρρικνωθούν ή ακόμη και να καταργηθούν λόγω της ανταγωνιστικότητας που θα δημιουργηθεί από την παρουσία ιδιωτικών φορέων στην ανώτατη εκπαίδευση. Παράλληλα, επισημαίνει ότι ως καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου έχει ειδικό ηθικό έννομο συμφέρον να υπερασπιστεί τη δωρεάν και δημόσια ανώτατη εκπαίδευση.
Αυξημένο ενδιαφέρον από ξένα πανεπιστήμια
Η διαδικασία για την υποβολή αιτήσεων για τη χορήγηση άδειας λειτουργίας παραρτημάτων ξεκίνησε στις 2 Ιανουαρίου 2025 και ολοκληρώνεται στις 1η Μαρτίου 2025, με σκοπό τα παραρτήματα να ξεκινήσουν τη λειτουργία τους το ακαδημαϊκό έτος 2025-2026. Η προσφορά αυτών των παραρτημάτων αναμένεται να έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα ξένα πανεπιστήμια, καθώς ήδη καταγράφεται αυξημένο ενδιαφέρον από διεθνείς εκπαιδευτικούς οργανισμούς να ανοίξουν παράρτημα στην Ελλάδα.
Ο υπουργός Παιδείας, Κυριάκος Πιερρακάκης, σε δηλώσεις του ανέφερε ότι το ενδιαφέρον από ξένα πανεπιστήμια είναι ιδιαίτερα αυξημένο και ότι μέχρι το τέλος της άνοιξης του 2025 θα ανακοινωθούν ποια από τα παραρτήματα θα εγκριθούν και θα λειτουργήσουν από τον Σεπτέμβριο του 2025. Η διαδικασία αδειοδότησης περιλαμβάνει αυστηρή αξιολόγηση από τις αρμόδιες αρχές, προκειμένου να διασφαλιστεί η ποιότητα των προσφερόμενων σπουδών και η συμμόρφωση με τα πρότυπα της ελληνικής και ευρωπαϊκής εκπαίδευσης.
Οι υπουργικές αποφάσεις και οι καθοριστικές ρυθμίσεις
Οι υπουργικές αποφάσεις που έχουν ήδη δημοσιευτεί στο ΦΕΚ ρυθμίζουν τις διαδικασίες καταβολής εγγυητικών επιστολών και παραβόλων για τη χορήγηση αδειών λειτουργίας των παραρτημάτων. Επίσης, καθορίζουν τους διεθνείς οργανισμούς που αξιολογούν και κατατάσσουν τα πανεπιστήμια, όπως οι Academic Ranking of World Universities (ARWU), Times Higher Education (THE) και Quacquarelli Symonds (QS).
Ο νόμος 5094/2024 ορίζει ότι τα παραρτήματα των μη κρατικών πανεπιστημίων θα λειτουργούν ως νομικά πρόσωπα ειδικού σκοπού, με μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα, και με αποκλειστικό σκοπό την παροχή υπηρεσιών ανώτατης εκπαίδευσης. Τα παραρτήματα αυτά θα συνεργάζονται με αναγνωρισμένα πανεπιστήμια του εξωτερικού και θα προσφέρουν προγράμματα σπουδών σε όλους τους κύκλους εκπαίδευσης, ενώ θα προχωρούν και σε έρευνα σε διάφορους τομείς.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι τα παραρτήματα αυτά θα υπόκεινται στην εποπτεία του Υπουργείου Παιδείας, το οποίο θα συνεργάζεται με την Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘ.Α.Α.Ε.) και τον Εθνικό Οργανισμό Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού (Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.) για την πιστοποίηση των προσφερόμενων προγραμμάτων και τίτλων σπουδών.
Αναμονή για την απόφαση του ΣτΕ
Η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας στις 11 Απριλίου 2025 θα κρίνει το μέλλον της λειτουργίας των μη κρατικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα και θα έχει σημαντικές συνέπειες για την ανώτατη εκπαίδευση στη χώρα. Ενώ το υπουργείο Παιδείας και οι υποστηρικτές του νόμου επισημαίνουν τα πλεονεκτήματα που θα προσφέρει η ενίσχυση του εκπαιδευτικού συστήματος μέσω της συμμετοχής ξένων πανεπιστημίων, οι επικριτές του νόμου προειδοποιούν για τις πιθανές αρνητικές συνέπειες για τα δημόσια πανεπιστήμια και την ισότητα στην πρόσβαση στην ανώτατη εκπαίδευση.
Η συζήτηση για το μέλλον της ανώτατης εκπαίδευσης στην Ελλάδα συνεχίζεται, με την Ολομέλεια του ΣτΕ να αναμένεται να αποφασίσει αν ο νόμος 5094/2024 θα παραμείνει σε ισχύ ή αν θα ανατραπεί λόγω αντισυνταγματικότητας.
