Ένα ιστορικό αντάμωμα
Άνοιξε τις πύλες του το Μουσείο Προσφυγικού Ελληνισμού στο γήπεδο της ΑΕΚ στη Νέα Φιλαδέλφεια. Παρουσία, μεταξύ άλλων, του ιδιοκτήτη της ΠΑΕ, Δημήτρη Μελισσανίδη, και του αναπληρωτή υπουργού Αθλητισμού, Γιάννη Βρούτση. Σε έναν χώρο χιλίων τετραγωνικών μέτρων, μία έκθεση, δημιούργημα της ΑΕΚ, φιλοξενεί υπό την αιγίδα του υπουργείου Πολιτισμού ένα αντάμωμα με την ιστορία του προσφυγικού Ελληνισμού της Μικράς Ασίας.
Πριν ξεκινήσουμε την περιήγηση, ας πάμε σε κάτι πραγματικά ξεχωριστό. Τα δύο κέρινα ομοιώματα δύο εμβληματικών μορφών, του Στέλιου Καζαντζίδη και του Αριστοτέλη Ωνάση. Με όσα δώρισαν στο μουσείο η σύζυγος του Στέλιου Καζαντζίδη και ο προσωπικός του φίλος Νίκος Τζανιδάκης. Με το πορτρέτο του Ωνάση, το δεξαμενόπλοιο και το σακάκι της Ολυμπιακής να είναι δωρεές από το Ίδρυμα Ωνάση.
Πριν από όλα αυτά ο επισκέπτης ταξιδεύει στο χθες, συγκινείται θέλοντας και μη και γίνεται μέρος του πόνου, του θυμού και της αγωνίας των ανθρώπων που κάποτε ξεριζώθηκαν. Τα ταξίδι αρχίζει με τα αληθινά πρόσωπα στην υποδοχή και συνεχίζεται με τους δύο χάρτες, τον πρώτο που παρουσιάζει τις πόλεις στις οποίες άκμασε ο Ελληνισμός και τον δεύτερο, στον οποίο παρουσιάζονται οι περιοχές της εγκατάστασης στην Ελλάδα. Πολλά τα εκθέματα στο συγκεκριμένο μέρος, μεταξύ αυτών το ξυλόγλυπτο τέμπλο και το βημόθυρο από εκκλησία της Τραπεζούντας.
Ακολουθεί η έκθεση με κειμήλια από διάφορες πτυχές της καθημερινότητας των ανθρώπων, μεταξύ αυτών και το μπαούλο με το οποίο ταξίδεψε επιφανής Σμυρνιός στην Αμερική για να ζητήσει βοήθεια από τους ομογενείς. Επίσης, ένα κάδρο από το Αϊβαλί, αλλά και τα στέφανα με τα οποία παντρεύτηκε ένας ντόπιος το 1904 στη Σμύρνη. Τα ίδια στέφανα με τα οποία έγινε το 1953 ο γάμος του εγγονού του στην Ελλάδα λόγω φτώχειας.
Ο παππούς και ο στρατιώτης
Η στιγμή της ελπίδας αποτυπώνεται στην ιστορική φωτογραφία που δείχνει τους Σμυρνιούς να υποδέχονται τον ελληνικό στρατό. Τότε που όλα πλημμυρίζουν από αισιοδοξία και τίποτα δεν προμηνύει την καταστροφή που έρχεται. Εκεί βλέπουμε και μία φωτογραφία από το 1918 του Ιάκωβου Δαμιανού Μελισσανίδη, παππού του Δημήτρη Μελισσανίδη, και μία από το 1943, με την κοινή λεζάντα να αναφέρει: «Άρχοντας στη Μικρά Ασία, πρόσφυγας οδοκαθαριστής στη Φλώρινα».
Ακολουθούν διάφορα ακόμα εκθέματα όπως όπλα, τα οποία είναι δωρεά του Πολεμικού Μουσείου. Βλέπουμε επίσης κάτι που θεωρείται πραγματικά σπάνιο. Πρόκειται για ένα σπαθί, το οποίο αποτελεί λάφυρο από Τούρκο στρατιώτη. Ο στρατιώτης που το πήρε ήταν από τη Νάξο, ονομαζόταν Ιωάννης Σιδέρης και το κειμήλιο το παρέδωσε στο μουσείο ο εγγονός του.
Οι… σαντάλες στη Θάλασσα του Μαρμαρά!
Σε οθόνες κατά την περιήγηση στο μουσείο προβάλλονται συνεχώς ιστορικές φωτογραφίες, οι οποίες με χρονική συνέπεια οδηγούν στην καταστροφή της Σμύρνης. Ο επισκέπτης περπατά στη θάλασσα που έχει δημιουργηθεί στο πάτωμα και συμβολίζει τον δρόμο από τον οποίο κάποιοι κατάφεραν να διασωθούν. Κάπου εκεί προβάλλει και μία σαντάλα. Οι σαντάλες ήταν τα σκάφη κυρίως των Ελλήνων της Θάλασσας του Μαρμαρά. Αυτό το σκαρί χρησιμοποιείτο για ψάρεμα παλαμίδας, κολιού, σαρδέλας και λοιπών, με συρόμενα δίχτυα που ονομάζονταν γρίπος. Υπήρχαν μάλιστα διαφορετικά είδη γρίπων, ανάλογα με το είδος των ψαριών που ψαρεύονταν με αυτά. Κατασκευάζονταν σε διάφορα μεγέθη και χαρακτηρίζονταν κυρίως από τον αριθμό των κουπιών που έφεραν. Υπήρχαν λοιπόν με δύο ζεύγη κουπιών που ονομάζονταν κούντελο, με τρία έως πέντε ζεύγη που ονομάζονταν μπουγιαντέ και έως επτά ζεύγη κουπιών. Σε άλλη προθήκη βλέπουμε το ακρόπρωρο εμπορικού πλοίου από την Κωνσταντινούπολη.
Στους τόπους όπου βρήκαν λιμάνι στην Ελλάδα οι πρόσφυγες έστησαν τις σκηνές τους και άπλωσαν σε σκοινιά τα ρούχα τους, κάτι που βλέπουμε να αναπαριστάται και στο μουσείο. Κάπου εκεί και οι αναζητήσεις του Ερυθρού Σταυρού για τους αγνοούμενους και τα διαβατήρια όσων τα κατάφεραν. Και αυτοί που αργότερα σημάδεψαν την Ελλάδα. Ο Νίκος Ξανθόπουλος, η Νέλλη Σουγιουλτζόγλου, ο Δημήτρης Ψαθάς, ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, ο Γιώργος Νταλάρας, ο Κάρολος Κουν, η Χάρις Αλεξίου, τα μπισκότα «Παπαδοπούλου», οι κλωστές «Πεταλούδα». Όλοι αυτοί που συνέχισαν, αλλά δεν ξέχασαν.
