Οι δραµατικές εξελίξεις στις ΗΠΑ, οι επιπτώσεις στην Ευρώπη και το αβέβαιο µέλλον φαίνεται πως, εκτός από τις προφανείς αρνητικές συνέπειες στην ευρωπαϊκή ήπειρο, δηµιουργούν µια µεγάλη ευκαιρία. Η κοινή γνώµη στις χώρες-µέλη της Ε.Ε. εµφανίζεται να επικροτεί έναν αυξηµένο ρόλο της στην προστασία από παγκόσµιες κρίσεις και ασύµµετρες απειλές.
Αυτό καταγράφεται και στο Ευρωβαρόµετρο του περασµένου Φεβρουαρίου 2025, όπου το 66% των Ευρωπαίων -οι δύο στους τρεις- επικροτούν την ενίσχυση του ρόλου της. Για την Ελλάδα, τα ποσοστά αγγίζουν το 75% – ιδιαίτερα υψηλά. Ακόµη, σε συντριπτικό ποσοστό οι πολίτες της Ε.Ε. θεωρούν ότι τα κράτη-µέλη θα πρέπει να είναι περισσότερο ενωµένα για να αντιµετωπίσουν τις τρέχουσες παγκόσµιες προκλήσεις (89% στην Ε.Ε., έναντι 94% στην Ελλάδα) και ότι η Ε.Ε. χρειάζεται περισσότερα µέσα για να αντιµετωπίσει µελλοντικές προκλήσεις (76% στην Ε.Ε.). Ενα βασικό µέσο, που η Ευρώπη καλείται να ενεργοποιήσει άµεσα, είναι και η αναδιοργάνωση της αµυντικής της ικανότητας, η εξοπλιστική ενίσχυσή της, καθώς κάθε άλλο παρά βρισκόµαστε στο τέλος των προκλήσεων.
Οι µυστικές υπηρεσίες της Γερµανίας εκτίµησαν πριν από λίγα 24ωρα πως η Ρωσία ετοιµάζεται για πόλεµο µε το ΝΑΤΟ µέχρι το τέλος της δεκαετίας… Αυτός ήταν και ο λόγος που στις 6 Μαρτίου 2025 το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο υιοθέτησε, σε γενικές γραµµές, την πρόταση της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για τη χρηµατοδότηση ενός προγράµµατος άµυνας, µε την ενεργοποίηση της ρήτρας διαφυγής. Τη δηµιουργία δηλαδή ενός εργαλείου που θα παρέχει στα κράτη-µέλη δάνεια ύψους 150 δισ. ευρώ, µε κάλυψη από τον προϋπολογισµό της Ε.Ε., αλλά και την αναζήτηση πρόσθετων πηγών χρηµατοδότησης.
Κάθε µέρα που περνά επιβεβαιώνεται η αναγκαιότητα αυτής της ρύθµισης, που βέβαια βρίσκεται ακόµα στο στάδιο της επεξεργασίας. Ωστόσο, υπάρχουν παράµετροι που δεν µπορεί να αγνοηθούν. Επισηµαίνονται κίνδυνοι και εκτροπές στο όνοµα της αµυντικής ενίσχυσης της Ε.Ε., που µπορεί να οδηγήσουν σε ανεπιθύµητες παρενέργειες -και σε ό,τι αφορά τη χώρα µας. Η µία είναι ο… πειρασµός που δηµιουργείται από τη διαγραφόµενη εξαίρεση των αµυντικών δαπανών από το έλλειµµα.
Ο χώρος δηλαδή που δηµιουργείται να «λύσει τα χέρια» της κυβέρνησης, αντί για συνετή διαχείριση µε προτεραιότητα στις αµυντικές δαπάνες, να επιδοθεί µε µια άνεση σε παροχές, επιδόµατα, αυξήσεις -όλα «εκτός προγράµµατος». Ηδη ασκούνται οριζόντιες πιέσεις από πολιτικές συνιστώσες για ανάλογες γενναιόδωρες κινήσεις, µε το επιχείρηµα ακριβώς της εξαίρεσης των αµυντικών δαπανών από το έλλειµµα. «Αυτή η ευελιξία δεν πρέπει και δεν θα πρέπει να γίνει αφορµή για υπερβολές σε παροχές», σηµείωσε ο πρωθυπουργός στη Βουλή την περασµένη Τετάρτη.
Επισηµαίνεται, παράλληλα, ένα σοβαρότερο πρόβληµα σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης. Στην επιστολή της για τις αµυντικές δαπάνες η Φον ντερ Λάιεν έκανε λόγο για χρήση των προγραµµάτων της κοινωνικής συνοχής ώστε να αυξηθούν οι δαπάνες της άµυνας. Το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο δεν υιοθέτησε τη θέση αυτή, αρκούµενο σε µια γενική διατύπωση για αξιοποίηση προγραµµάτων ενωσιακής χρηµατοδότησης. Αλλά ποιος αποκλείει η πρόταση αυτή να επανέλθει «από το παράθυρο»;
Ηδη, σε συνέχεια, ο αντιπρόεδρος του Συµβουλίου και υπεύθυνος για την Κοινωνική Συνοχή, Ραφαέλε Φίτο, ζητά από τα κράτη-µέλη να αναθεωρήσουν τους στόχους τους για τα 370 δισ. ευρώ του Ταµείου Συνοχής για την περίοδο 2021-2027 και να διοχετευθούν κονδύλια στους στρατηγικά σηµαντικούς τοµείς: άµυνα, διαχείριση των υδάτων και κοινωνική στέγαση. Μια απόφαση που… πατάει σε δύο βάρκες. Ο ενάρετος κύκλος, όµως, ανάπτυξης, η οικονοµική σύγκλιση εντός της Ε.Ε. πρέπει να είναι µέρος της νέας στρατηγικής και όχι εµπόδιο στο project ReArmEU.
Από την άποψη αυτή, ενδιαφέρον έχει και η τάση της ελληνικής κοινής γνώµης στο Ευρωβαρόµετρο του Φεβρουαρίου, µε δεδοµένο ότι η χώρα µας υπολείπεται σε βασικούς δείκτες ανάπτυξης της Ε.Ε. Το πρόβληµα που προαναφέραµε το διαισθάνονται οι Ελληνες πολίτες.
Οι ερωτηθέντες στην Ελλάδα δίνουν προτεραιότητα στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, της οικονοµίας και της βιοµηχανίας (42%) και ακολουθούν η άµυνα και η ασφάλεια (36%). Η Ευρώπη αιφνιδιάστηκε πλήρως µε την αλλαγή φρουράς στον Λευκό Οίκο. Τώρα, τρέχει και δεν φτάνει για να λύσει το θεµελιώδες πρόβληµα στην άµυνα. Το πρόβληµα, συνεπώς, είναι να αποφευχθούν οι «ελλιπείς πολιτικές» ή, ακόµα χειρότερα, η αφαίµαξη πόρων από τα προγράµµατα κοινωνικής συνοχής προς όφελος των εξοπλιστικών προγραµµάτων. Θα είναι κοντόφθαλµη µια τέτοια επιλογή.
Επειδή το δίληµµα «κοινωνική συνοχή ή άµυνα» πιθανότατα θα τεθεί τόσο σε επίπεδο κορυφής όσο και σε εθνικό επίπεδο από δυνάµεις που δεν βασανίζουν πιο σύνθετες και αποτελεσµατικές λύσεις, η απάντηση δεν µπορεί παρά να είναι «και άµυνα και κοινωνική συνοχή». Το προηγούµενο επιτυχηµένο εγχείρηµα του Ταµείου Ανάκαµψης θα µπορούσε να είναι µία από τις βιώσιµες λύσεις για να ακυρώσουµε διλήµµατα που, σε τελευταία ανάλυση, θα ζηµιώσουν τη βασική επιδίωξη για την ανάταξη της Ευρώπης.
Κυριακάτικη Απογευματινή
