Καθώς το ένα σοκ διαδέχεται το άλλο σε ό,τι αφορά τις άκρως επιθετικές πολιτικές επιλογές του Ντόναλντ Τραµπ, δύο είναι αυτές που ξεχωρίζουν και άπτονται των ενδιαφερόντων των Ελλήνων πολιτών. Η µία έχει να κάνει µε το «ρήγµα» ΗΠΑ – Ευρώπης, µε ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ερµηνεία του όρου «∆ύση» στην οποία ανήκοµεν -για να χρησιµοποιήσουµε τη ρήση του αείµνηστου Κωνσταντίνου Καραµανλή. Η άλλη έχει να κάνει µε τις αναρτήσεις του Ελον Μασκ, ότι οι ΗΠΑ είναι καιρός να αποχωρήσουν από το ΝΑΤΟ, που ισοδυναµεί µάλλον µε την αποδυνάµωσή του, προς µεγάλη τέρψη του Πούτιν. Οπως και να ερµηνεύσει κάποιος τις εξελίξεις, οι οποίες µεταβάλλονται από µέρα σε µέρα είναι αλήθεια, η Ελλάδα βρίσκεται αντιµέτωπη µε πρωτόγνωρες τεκτονικές αλλαγές. Για δεκαετίες µέλος του ΝΑΤΟ, µέλος της Ε.Ε. και µάλιστα στον σκληρό πυρήνα του ευρώ, βλέπει τα γεωπολιτικά δεδοµένα να θέτουν νέες προκλήσεις και προτεραιότητες.
Οµως πώς αντιδρούν σε όλα αυτά οι συµπολίτες µας; Ποιες είναι -ή, ακριβέστερα, ποιες µπορεί να είναι- οι επιπτώσεις σε δοξασίες, πεποιθήσεις και βεβαιότητες που σφράγισαν τη µοίρα του τόπου από τον Β’ Παγκόσµιο Πόλεµο µέχρι σήµερα; Πάµε όµως στις 12 Ιουνίου του µακρινού πια 1976. Ηταν τότε που από το βήµα της Βουλής ο Κωνσταντίνος Καραµανλής δήλωνε ότι «η Ελλάς, πολιτικά, αµυντικά, οικονοµικά, πολιτιστικά, ανήκει εις την ∆ύσιν».
Η Ελλάδα, χώρα-µέλος του ΝΑΤΟ, θα γινόταν σύντοµα µέλος της τότε ΕΟΚ. Στη συνέχεια, ο εµπνευστής του «η Ελλάδα ανήκει στους Ελληνες» Ανδρέας Παπανδρέου προσάρµοσε τις πολιτικές του ΠΑΣΟΚ και τις εναρµόνισε µε βασικές αξίες της «∆ύσης». Ασφαλώς αυτό είχε επίδραση και στη συλλογική συνείδηση, καθώς εδραιώθηκε σε αυτήν η θέση µας στους θεσµούς της «∆ύσης», ενώ εξασθένησαν οι αµφιταλαντεύσεις µε το εάν ανήκουµε ή όχι στην «Ανατολή».
Τώρα όµως τι γίνεται; Είναι ηλίου φαεινότερον ότι οι συνταρακτικές αλλαγές που αποδοµούν το οικοδόµηµα της ∆ύσης φέρνουν τους Ελληνες αντιµέτωπους µε διλήµµατα που φαινόταν σίγουρο ότι έχουν εκλείψει. Ας καταγράψουµε τη Νο 1 παράµετρο που επιδρά. Σύµφωνα µε τις τελευταίες έρευνες, το 30% των Ελλήνων βλέπει µε συµπάθεια τις επιλογές Τραµπ -κάποιες άλλες µετρήσεις ανεβάζουν το ποσοστό αυτό στο 40%. Φαίνεται όµως πως «ενός κακού µύρια έπονται» -εξαρτάται βεβαίως τι εννοεί ο καθένας µας «κακό».
Ετσι, στο ερώτηµα της Metron Analysis στο «Βήµα» (24.2.2025) εάν ανήκουµε περισσότερο στη ∆ύση, το 41% απαντά θετικά,όµως το 49% -ο ένας στους δύο- θεωρεί ότι η Ελλάδα βρίσκεται κάπου µεταξύ Ανατολής και ∆ύσης. Το παµπάλαιο ψυχογράφηµα έρχεται ξαφνικά στην επιφάνεια, σε σχέση αντιστρόφως ανάλογη µε τις θεωρούµενες εδραιωµένες πεποιθήσεις. Υπάρχει και ένα στοιχείο που δένει την τάση αυτή µε το τραµπικό κύµα, που χτυπά και τη χώρα µας. Η απάντηση ότι βρισκόµαστε µεταξύ Ανατολής και ∆ύσης είναι ενισχυµένο κατά 3 ποσοστιαίες µονάδες σε σχέση µε την έρευνα της ίδιας εταιρείας, πέρσι τον Απρίλιο.
Ακόµη µία ένδειξη αλλαγών είναι πως η έρευνα δείχνει ότι στην GenZ υπερέχει καθαρά η άποψη ότι πολιτισµικά και ιστορικά κινούµαστε ανάµεσα σε Ανατολή και ∆ύση. Ποσοστό, 60%… Μήπως το στοιχείο αυτό συνάδει και µε τις έντονες αντισυστηµικές τάσεις που καταγράφονται ισχυρά επίσης στις νεότερες ηλικίες; Και, εάν ναι, τι σηµαίνει αυτό για τους αυριανούς προσανατολισµούς της χώρας; Είναι τάση συγκυριακή, που υποβοηθείται από τον «τυφώνα Τραµπ», ή µήπως υποδηλώνει µια µεταστροφή µε βάθος; «Αν συνυπολογίσουµε την αποσταθεροποίηση της ∆ύσης, που προκαλεί ο παράγοντας Τραµπ, αυτό το ‘‘ανήκειν’’ µοιάζει πιο αβέβαιο από ποτέ» σηµειώνει ο Γιάννης Μπαλαµπανίδης, πολιτικός αναλυτής, επικεφαλής Πολιτικής και Κοινωνικής Ερευνας Metron Analysis.
Ωστόσο, µια εναλλακτική προσέγγιση καταγράφεται στην ίδια έρευνα σε ό,τι αφορά τη θέση µας στο ΝΑΤΟ -ακρογωνιαίος λίθος της εξωτερικής µας πολιτικής για δεκαετίες. Πλέον, όπως δείχνει η έρευνα, µόλις το 28% θεωρεί ότι το ΝΑΤΟ εξυπηρετεί καλύτερα τα γεωπολιτικά µας συµφέροντα. Οµως εδώ υπάρχει η επιδοκιµασία µιας εναλλακτικής προοπτικής, καθώς το 62% προκρίνει την ανάπτυξη ενός ενιαίου αµυντικού συστήµατος από την Ε.Ε. Αυτό είναι ένα στοιχείο που υποδηλώνει µια εµπιστοσύνη «από τα κάτω» για την ανάγκη να αναδιοργανωθεί αµυντικά η Ε.Ε. Θα έχει ενδιαφέρον να δούµε πώς οι αποφάσεις των Βρυξελλών, εφόσον υλοποιηθούν, θα γίνουν αποδεκτές, µε δεδοµένο ότι η αύξηση των δαπανών, που είναι προϋπόθεση για το RearmEU, θα έχει επιπτώσεις στο οικονοµικό και κοινωνικό πεδίο.
Το προσεχές διάστηµα θα δείξει προς τα πού θα στραφεί η κοινή γνώµη. Θα εξαρτηθεί από τις εξελίξεις στην Ουκρανία, τον βαθµό προσέγγισης Τραµπ – Πούτιν, τις
αντοχές της ελληνοαµερικανικής συνεργασίας, τις εξελίξεις στα ελληνοτουρκικά, τις τελικές αποφάσεις της Ε.Ε. για την ευρωάµυνα. Γιατί οι αµφιβολίες και τα διλήµµατα που περιγράφει η έρευνα της Metron είναι «κάπου ανάµεσα» στις µέχρι σήµερα βεβαιότητες και τις αβέβαιες µεταβολές στο άµεσο µέλλον. Το πού θα κάτσει η σκόνη και πώς θα διαµορφωθούν τελικά οι επιλογές των Ελλήνων στις νέες πραγµατικότητες, µένει να αποδειχθεί. Μέχρι τότε οι αµφιβολίες θα κυριαρχούν
Κυριακάτικη Απογευματινή
