Αλήθεια, βρίσκεται η Ευρωπαϊκή Ενωση στο χείλος του γκρεµού ή µήπως έχουµε την τάση να δραµατοποιούµε µια πραγµατικά δύσκολη φάση της ευρωπαϊκής ενοποίησης; Η Ευρώπη βρίσκεται στη φάση «ή ταν ή επί τας», έλεγε ο καθηγητής Γιάννης Βούλγαρης σε εκδήλωση του ∆ικτύου για τη Μεταρρύθµιση, την περασµένη
∆ευτέρα, τασσόµενος µε την πρώτη εκδοχή, την απαισιόδοξη. ∆εν χρειαζόµαστε ειδικούς να επισηµαίνουµε πως οι τύχες και τηςχώρας µας είναι συνυφασµένες µε το ποια πορεία θα πάρουν τα πράγµατα στην Ευρώπη. Θα έχουµε µια ανάταση και µια «έξοδο» προς την περαιτέρω ενίσχυση της Ε.Ε. ή θα καταλήξει το ευρωπαϊκό εγχείρηµα σε αδιέξοδο και θα έχουµε ένα σκορποχώρι κρατών-µελών, υποταγµένων σε άλλες ισχυρές δυνάµεις, προτεκτοράτων χωρίς πυξίδα;
Το βραχυκύκλωµα στην πορεία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης δεν το προκάλεσε βεβαίως ο Τραµπ. Απλώς η επιθετική στρατηγική του νέου Αµερικανού προέδρου λειτουργεί ως καταλύτης και ενισχύει τις τάσεις αποδόµησης που εδώ και καιρό ελλοχεύουν στο DNA της Ε.Ε. Ενα αδυσώπητο σύµπλεγµα πολιτικών, οικονοµικών και κοινωνικών αντιθέσεων µοιάζει να είναι το κυρίαρχο ρεύµα στις µέρες µας.
Ποιες είναι οι αιτίες; Πώς φτάσαµε έως εδώ; Μπορεί αυτό το «κύµα» να ανακοπεί;
Αρχικά µια διαπίστωση. Πολλοί από εµάς κάνουν λόγο για έλλειµµα ηγεσίας στην Ε.Ε., ενώ παράλληλα στρέφουµε την
προσοχή µας στην άνοδο της Ακροδεξιάς σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Οµως το πραγµατικό πρόβληµα ξεκινά από τη φθορά των δυνάµεων που διαχρονικά στήριξαν το εγχείρηµα της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Τόσο η Χριστιανοδηµοκρατία -η συντηρητική παράταξη γενικότερα- όσο και η Σοσιαλδηµοκρατία -που υπήρξε µεταπολεµικά ο έτερος βασικός πυλώνας του ευρωπαϊκού οράµατος- έχουν δεχτεί πολύ µεγάλο πλήγµα, έχουν υποστεί µεγάλη φθορά.
Αυτό από µόνο του αδυνατίζει την πολιτική βάση στήριξης για τη συνέχεια της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Από εκεί πηγάζουν τα ελλείµµατα ηγετών, ικανών να ορθώσουν ανάστηµα και να αναλάβουν πρωτοβουλίες που θα επαναφέρουν την Ε.Ε. στον στίβο της ανταγωνιστικότητας παγκοσµίως.
Αλληλένδετο είναι και το πρόβληµα της δηµοκρατικής λειτουργίας των θεσµών της Ε.Ε. Τα µεγάλα ποσοστά αποχής από τις ευρωεκλογές, η ενίσχυση δυνάµεων που δεν θέλουν ενωµένη την Ευρώπη, η διάβρωση των θεσµών µέσω των social media (πρόσφατο παράδειγµα, η πρωτοφανής ακύρωση των προεδρικών εκλογών στη Ρουµανία) δίνουν την αίσθηση ότι η Ευρώπη κινείται µε πανταχού παρούσα τη γραφειοκρατία των Βρυξελλών και απόντες τους πολίτες.
Σε έρευνα της Κάπα Research, τις παραµονές διεξαγωγής των ευρωεκλογών σε δέκα χώρες-µέλη (ανάµεσά τους και η Ελλάδα), στο ερώτηµα εάν η ηγεσία της Ευρώπης συναντά τις προτεραιότητες των πολιτών, µόλις οι δύο στους δέκα απάντησαν θετικά.
Η δηµοκρατία στην Ευρώπη εδώ και καιρό θέλει… επανίδρυση. Κυρίως στο γεγονός ότι, σε αντίθεση µε παλαιότερες εποχές, σήµερα οι δηµοκρατικοί θεσµοί µοιάζουν να µην µπορούν να ελέγξουν τον καπιταλισµό των ολιγαρχών. Αυτό έχει δραµατικές επιπτώσεις στο επίπεδο ζωής των Ευρωπαίων πολιτών, αλλά και στην αντίληψη που διαµορφώνουν.
Στην ίδια έρευνα, στο ερώτηµα αν στην Ευρώπη οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι, το 81% των ερωτηθέντων συµµερίστηκαν αυτήν την άποψη (80% στην Ελλάδα).
Συνεπώς, η δηµοκρατία όχι µόνο δεν είναι κάτι το αυτονόητο, αλλά χρειάζεται δραστική τόνωση, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τις νέες µορφές ελέγχου για την αναδιανοµή του παραγόµενου πλούτου, τη διαχείριση της ψηφιακής καταιγίδας, τον δηµιουργικό επαναπροσδιορισµό της ευρωπαϊκής ιδέας ως κινητήριας δύναµης φυγής προς τα εµπρός.
Υπάρχουν σηµάδια ότι κάτι µπορεί να γίνει;
Κατ’ αρχάς η έκθεση Ντράγκι επισηµαίνει ακριβώς το πολιτικό πρόβληµα που καίει: τη διαµόρφωση, δηλαδή, µιας ισχυρής πολιτικής εξουσίας ευρωπαϊκού επιπέδου. Αυτό είναι το πρώτο καθοριστικό βήµα ανάταξης της Ευρωπαϊκής Ευρώπης. Μαζί µε αυτό, επείγει η µεταρρύθµιση του τρόπου µε τον οποίο λαµβάνονται οι αποφάσεις στις Βρυξέλλες: µια πιο ευέλικτη δοµή (π.χ. η κατάργηση της οµοφωνίας, µε παράλληλη διασφάλιση των συµφερόντων των µικρότερων χωρών), ικανή να διαχειρίζεται ζητήµατα σε πρώτο χρόνο και όχι αυτά να διαιωνίζονται σε ένα ατέρµονο αλισβερίσι συµβιβασµών και αποφάσεων στα χαρτιά.
Αλλιώς θα έχουµε πάντα µια ασύµβατη σχέση ανάµεσα σε ανάγκες που διαπιστώνονται πλέον διά γυµνού οφθαλµού και στον τρόπο αντιµετώπισής τους.
Θέλουµε µια κοινή αµυντική πολιτική;
Θέλουµε, το βιώσαµε µε τον πόλεµο στην Ουκρανία, αλλά και τις ανατροπές που φέρνει ο Λευκός Οίκος στα µέχρι σήµερα δεδοµένα. Στις 3 Φεβρουαρίου θα γίνει η πρώτη άτυπη συζήτηση κορυφής για το πρόβληµα.
Πόσοι πιστεύουν ότι θα υπάρξουν δραστικές αποφάσεις για να προχωρήσει ένα ευρωπαϊκό αµυντικό δόγµα;
Ελάχιστοι, ακόµα και από αυτούς που θα πάρουν µέρος στη συνάντηση. Θα πάµε και σε άλλες συζητήσεις και σε άλλες, την ώρα που απαιτούνται αποφάσεις fast track. Αναποφάσιστοι Ευρωπαίοι, την ώρα που πέφτουν τίτλοι τέλους για το µοντέλο άµυνας µε την οµπρέλα των ΗΠΑ, αλλά και τη διασφάλιση φτηνής ενέργειας από τα βάθη της Ρωσίας. Αφήνουµε στην άκρη την απουσία της Ε.Ε. στο επίπεδο της διπλωµατίας για τη διαχείριση διεθνών κρίσεων, όπως στη Μέση Ανατολή.
Αυτή η απόσταση ανάµεσα σε αυτό που πρέπει να γίνει και αυτό που δεν πραγµατοποιείται είναι η αχίλλειος πτέρνα της Ε.Ε., χωρίς να διαφαίνεται φως στον ορίζοντα…
Κυριακάτικη Απογευματινή
