Το πιο δύσκολο και σύνθετο πρόβλημα που έχει η κυβέρνηση να λύσει την επόμενη διετία, δηλαδή το 2025 και το 2026, δεν είναι η ακρίβεια. Εκεί εξάλλου τα μέτρα που μπορούν να ληφθούν είναι συγκεκριμένα και σίγουρα όχι απεριόριστα, όπως δείχνει και το παράδειγμα όλων των πρακτικών που έχουν δοκιμαστεί σε πολλές ξένες χώρες, με πιο ισχυρούς μάλιστα ελεγκτικούς μηχανισμούς από τους δικούς μας.
Η πολυσύνθετη άσκηση που έχει να λύσει η κυβέρνηση είναι το χωροταξικό: Η πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας για τον Νέο Οικοδομικό Κανονισμό, μάλιστα, και το γεγονός ότι η χρηματοδότηση του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην οποία βασίζονται τα ειδικά πολεοδομικά σχέδια, λήγει τον Αύγουστο του 2026 καθιστούν τον όλο σχεδιασμό πιο επιτακτικό.
Το πρόβλημα δεν είναι από αυτά που λέμε χαρακτηριστικά «βουνό», είναι «οροσειρά» ολόκληρη. Τα όργια διαφθοράς σε πολεοδομίες που έχουν αποκαλυφθεί κατά καιρούς από τη Μύκονο μέχρι τη Χαλκιδική «πατάνε» πάνω σε έναν απίστευτο κυκεώνα νόμων, τροπολογιών, αποσπασματικών ρυθμίσεων κ.λπ., που συνθέτουν το ελληνικό χωροταξικό και πολεοδομικό Δίκαιο, αλλά και σε μια πραγματικότητα: Επί σειρά δεκαετιών, οι αυθαιρεσίες -μικρές και μεγάλες- ήταν δυστυχώς ο κανόνας, όχι η εξαίρεση. Αυτό, όσο και αν φαίνεται περίεργο, αποτυπώνεται ακόμα και γλωσσολογικά: Στην αγγλική γλώσσα π.χ. το κτίσμα ονομάζεται illegal, αν δεν έχει χτιστεί νόμιμα. Είναι παράνομο δηλαδή. Στην ελληνική γλώσσα το «βαφτίσαμε» -χωρίς προφανή λόγο- αυθαίρετο: αν ήταν παράνομο, θα έπρεπε να εκδοθεί και να εκτελεστεί πράξη κατεδάφισης…
Απολύτως ενδεικτικό παράδειγμα: Μόνο τα αυθαίρετα της κατηγορίας 5, δηλαδή με υπερβάσεις είτε πάνω από 20% ως προς το ύψος είτε πάνω από 40% ως προς την κάλυψη και τη δόμηση, στα επίσημα στοιχεία καταγράφονται αθροιστικά στη χώρα στις 262.000!
Ακόμα και αν τα στοιχεία αναλυτικά δεν είναι γνωστά, η κατάσταση είναι γνωστή λίγο έως πολύ σε όλους. Και τώρα μέσα στην επόμενη διετία η κυβέρνηση καλείται να λύσει παθογένειες δεκαετιών και να ταράξει λιμνάζοντα ύδατα, ενοχλώντας ατομικά, τοπικά και περιφερειακά συμφέροντα. Είναι σε θέση να το πράξει αποτελεσματικά;
Η οριοθέτηση χρήσεων γης, η αποσαφήνιση των όρων δόμησης και η προστασία του περιβάλλοντος είναι όροι απαραίτητοι, για να μπορέσει επιτέλους ο καθένας στη χώρα μας να ξέρει πού και πώς μπορεί να χτίζει, για να ξεκλειδώσουν επενδύσεις εκατομμυρίων και για να μπούμε στον δρόμο για τη λεγόμενη κανονικότητα και τον πλήρη εκσυγχρονισμό.
Πρόσφατα από το βήμα της Βουλής ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεσμεύτηκε ότι το 2025 η Ελλάδα θα διαθέτει επιτέλους Κτηματολόγιο. «Έναν», όπως είπε, «ακριβή χάρτη της δημόσιας και ιδιωτικής ακίνητης περιουσίας, με οριοθετημένα πλέον δάση και αιγιαλό, με ξεκάθαρα αποτυπωμένο τι ανήκει στο κράτος, τι ανήκει στον πολίτη και με σαφείς κανόνες που θα διευκολύνουν τη συλλογική ανάπτυξη αλλά και τις ατομικές συναλλαγές. Και όλα αυτά χωρίς παραθυράκια αυθαιρεσίας και ανομίας».
Οι δασικοί χάρτες είναι το δεύτερο μεγάλο ζητούμενο της συνολικής χωροταξικής μεταρρύθμισης. Το δασολόγιο καταρτίζεται με βάση τους δασικούς χάρτες που αποτελούν το προαπαιτούμενό του και συνιστά ουσιαστικά την κατάληξη των δασικών χαρτών. Οι αντιρρήσεις των πολιτών με τη χάραξη των δασικών χαρτών είναι, όπως ήταν αναμενόμενο, μαζικές: Μόνο στην Κρήτη έχουν υποβληθεί πάνω από 50.000 ενστάσεις και σύμφωνα με πρόσφατο ρεπορτάζ («Βήμα της Κυριακής») οι αρμόδιες επιτροπές έχουν μπροστά τους σε όλη την επικράτεια 460.000 αντιρρήσεις (!) και άρα έναν τεράστιο όγκο πληροφοριών να διαχειριστούν και υποθέσεων να διευθετήσουν.
Το τρίτο μεγάλο κομμάτι του παζλ της επόμενης διετίας είναι τα συνολικά 226 Τοπικά και 18 Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια του Προγράμματος Πολεοδομικής Μεταρρύθμισης «Κωνσταντίνος Δοξιάδης», που φέρεται να εξελίσσεται στο 80% περίπου όλης της επικράτειας με τη συνεργασία του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας. Το πρόγραμμα υλοποιείται με χρηματοδότηση ύψους 400.000.000 ευρώ του Ταμείου Ανάκαμψης και έχει στόχο να αποκτήσει πολεοδομικό σχέδιο και κανονισμούς ρύθμισης του χώρου η συντριπτική πλειονότητα των Δημοτικών Ενοτήτων της χώρας (1.035 είναι αθροιστικά). Όποιος πιστεύει ότι είναι μια διαδικασία που θα κυλήσει ομαλά δεν έχει παρά να ρωτήσει τον γενικό γραμματέα Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος, Θύμιο Μπακογιάννη, τι έγινε κατά τις σχετικές παρουσιάσεις στη Σαντορίνη και -ιδίως- στη Μύκονο…
Τέταρτο τμήμα της πολυσύνθετης αυτής άσκησης η εκτός σχεδίου δόμηση. Κι εκεί πρέπει η κυβέρνηση να νομοθετήσει – κι εκεί περιμένουν από τη μία πλευρά οι οικοπεδούχοι και από την άλλη οι περιβαλλοντικές οργανώσεις με το όπλο παρά πόδα… Η περσινή απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας περιέπλεξε τα πράγματα, καθώς απεφάνθη ότι δεν αρκεί το ελάχιστο εμβαδόν των τεσσάρων στρεμμάτων αλλά απαιτείται, ήδη από το 1985, και η ύπαρξη προσώπου σε κοινόχρηστο δρόμο.
Προ ημερών προστέθηκε και ένα πέμπτο κομμάτι, η απόφαση του ΣτΕ που κρίνει αντισυνταγματικές τις προβλέψεις του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού και η οποία οδηγεί αναγκαστικά την κυβέρνηση να νομοθετήσει ξανά για τα ύψη των κτιρίων και τα «πράσινα» μπόνους, με τους δημάρχους από τη μία πλευρά και τους κατασκευαστές από την άλλη να είναι επίσης σε κατάσταση συναγερμού.
Η κυβέρνηση καλείται κατά το κοινώς λεγόμενο να σπάσει αυγά και σίγουρα να δυσαρεστήσει και να ενοχλήσει πολλούς. Να χάσει ψήφους δηλαδή. Αλλά και να κάνει μια μεταρρύθμιση που, αν ολοκληρωθεί επιτυχώς και στα πέντε κομμάτια της αυτά, θα είναι, ίσως, η εμβληματική σφραγίδα της στον τόπο.
