Την ώρα που μια ακόμη κυβέρνηση του προέδρου Μακρόν κατέρρεε στη Γαλλία η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Γερμανίδα Φον ντερ Λάιεν ανακοίνωνε περιχαρής από το μακρινό Μοντεβιδέο την εμπορική και επενδυτική συμφωνία με χώρες της Λατινικής Αμερικής, την περίφημη EU – Mercosur, βάζοντας φωτιά στην πυριτιδαποθήκη. Η συζήτηση για τη σύναψη μιας τέτοιας συμφωνίας μεταξύ των 27 και της Βραζιλίας, Αργεντινής, Ουρουγουάης, Παραγουάης, Βενεζουέλας, Βολιβίας κρατά για περίπου 25 χρόνια, ενώ διχάζει με ένταση την Ευρώπη για περίπου 15 χρόνια.
Η συμφωνία με τις μεγάλες λατινικές χώρες αποτελεί στην κυριολεξία casus belli για τη Γαλλία, που οι αγρότες της μαζί με εκείνους του Βελγίου έχουν πρωτοστατήσει σε βίαιες κινητοποιήσεις σε διάφορες εποχές για να μην προωθηθεί μια τέτοια συμφωνία εμπορικών συναλλαγών χωρίς δασμούς, με αθρόα εισαγωγή αγροτικών προϊόντων στην ένωση, που κατά την προσέγγισή τους θα δημιουργήσει συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού σε βάρος τους. Μπορούμε να φαντασθούμε τι θα συμβεί από σήμερα στις χώρες αυτές με την ανακοίνωση της συμφωνίας και την προεδρία Μακρόν, για παράδειγμα, στη Γαλλία σε κενό αέρος. Άλλωστε η δεσπόζουσα παρουσία του επερχόμενου πρόεδρου της Αμερικής, Ντ. Τραμπ, στα θυρανοίξια της Παναγίας των Παρισίων, ως σκιά ισχύος και εμπιστοσύνης στο θεσμικό σύστημα της Γαλλίας και τον πρόεδρο Μακρόν για την επόμενη διετία, είναι ενδεικτική των επερχόμενων συσχετισμών μεταξύ μεγάλων δυνάμεων στη Δύση, ακόμη και όταν αυτές βρίσκονται σε κατάσταση χάους, όπως η Γαλλία σήμερα.
Η Φον ντερ Λάιεν και η Κομισιόν μπορεί να πανηγυρίζουν για την ενιαία αγορά των 700 εκατ. καταναλωτών που δημιουργείται και για μια παγκόσμια εμπορική Ευρώπη, με πιο εύκολη πρόσβαση στις κρίσιμης σημασίας «σπάνιες γαίες», αλλά είναι μάλλον αργά για τέτοιου τύπου στρατηγικές, που θα έδιναν διεξόδους ισχύος και ανταγωνιστικότητας πριν από 15 χρόνια, άλλα πλέον η Ευρώπη αποτελεί έναν αποτυχημένο μεγάλο παίκτη της προηγούμενης φάσης της ιστορίας.
Στην παρούσα φάση η συμφωνία EU – Mercosur θα αποτελέσει κυρίαρχο πεδίο αντιπαράθεσης μεταξύ των ευρωπαϊκών δυνάμεων αφού θα πρέπει να επικυρωθεί στο Συμβούλιο και το Ευρωκοινοβούλιο, όπως και άλλες στρατηγικές αποφάσεις, όπου η Γαλλία και η Γερμανία αποκλίνουν. Μεταξύ αυτών και τα περιθώρια του γαλλικού προϋπολογισμού να «υπηρετήσει» τα χρέη του, που, ακόμη και αν παραιτείτο ο Μακρόν από την προεδρία της χώρας, δεν θα έβρισκε λύση με τις ευρωπαϊκές δημοσιονομικές δεσμεύσεις, που είναι «κόκκινη γραμμή» για τη Γερμανία.
Η Ευρώπη των 27, ως έχει σήμερα, ακόμη και αν αποφασισθεί το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας με 500 δισ. ευρώ κεφάλαιο, όπως έχει οργανωθεί στη βάση της Συμφωνίας του Μάαστριχτ από τη δεκαετία του 1990, δεν θα δώσει συνολικές διεξόδους, αφού το όλο εγχείρημα της ένωσης, όπως είναι σήμερα, δεν δείχνει πειστικό για επιχειρήσεις και νοικοκυριά, η γερμανική ηγεμονία δεν θα γίνει εκ νέου δεκτή και οι εθνικοί ανταγωνισμοί των κρατών-μελών θα επιφέρουν μια τελική απορρύθμιση.
Το μέλλον της Ευρώπης θα μπορούσε να γίνει αντιληπτό στο πλαίσιο ενός πολυκεντρικού κόσμου ισχύος και επιρροής, όπως αυτός που διαμορφώνεται μέσα από τον ανταγωνισμό ΗΠΑ – Κίνας, μέσα από την ενσωμάτωσή της σε μια Ατλαντική Ένωση με τις ΗΠΑ. Αλλά οι κεντρικές μητροπολιτικές δυνάμεις της Ευρώπης, όπως και η ποικιλία προτεραιοτήτων των μελών του γκρουπ, ενδεχομένως δεν στηρίζουν κάτι τέτοιο. Αντίθετα ο ανταγωνισμός επιρροής μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας μπορεί να δώσει πολύ πιο γρήγορα αποτελέσματα και ραγδαίες εξελίξεις. Η συμφωνία με τη Λατινική Αμερική δείχνει την αφετηρία μιας διαδρομής που οδηγεί στη διάσπαση της Ευρώπης σε δυο ζώνες. Και η σύγκλιση της Ιταλίας και της Πολωνίας με τη Γαλλία ή της Ισπανίας με τη Γερμανία, τη διαμόρφωση των πόλων…
