Υπάρχουν πολλές προσεγγίσεις, όχι μόνον εντός της Ελλάδας αλλά και διεθνώς, που βλέπουν ως «παράθυρο ευκαιρίας» να τεθούν τα μεγάλα ζητήματα της ελληνοτουρκικής διαφοράς κατά τη διάρκεια της παρουσίας Μητσοτάκη – Ερντογάν στις ηγεσίες των δυο χωρών. Οι προσεγγίσεις αυτές είναι ενθαρρυμένες από το γεγονός ότι η στρατιωτικού τύπου ένταση, με τη μορφή «ψυχρού πολέμου», στο Αιγαίο αλλά και στα χερσαία σύνορα στον Έβρο, έχουν μετριασθεί από την άνοιξη του 2023 και μετά, ενώ ταυτόχρονα βρέθηκε δρόμος από τη διπλωματία να προωθηθεί μια «θετική ατζέντα» σε επιμέρους ζητήματα εμπορικού, οικονομικού, τουριστικού, πολιτιστικού χαρακτήρα.
Φυσικά τα ζητήματα αυτά καθόλου δεν έχουν επηρεάσει την απόσταση που χωρίζει την Τουρκία από την Ελλάδα στα θέματα κυριαρχίας, όπως διεφάνη για παράδειγμα από τα θαλάσσια πάρκα, το καλώδιο «πράσινου» ηλεκτρισμού που θα συνδέσει την Ελλάδα και την Κύπρο με τελικό προορισμό το Ισραήλ, αλλά και τα μαθήματα στα σχολεία της Τουρκίας περί της επιθετικής δοξασίας για «Γαλάζια πατρίδα».
Ενόψει της προβλεπόμενης νέας συνάντησης Μητσοτάκη – Ερντογάν στη Νέα Υόρκη, στο περιθώριο της τακτικής συνέλευσης του ΟΗΕ, δημιουργείται μια φιλολογία ότι οι δυο ηγέτες θα περιλάβουν στη συζήτησή τους και τα ζητήματα κυριαρχίας, όπως είναι και τα όρια των ΑΟΖ. Φυσικά θα πρόκειται για δήλωση προθέσεων και όχι για μια ουσιαστική συζήτηση για τις παραμέτρους του θέματος ή των θεμάτων που χωρίζουν τις δυο χώρες. Παρ’ όλα αυτά, ακόμη και μια δήλωση προσανατολισμού και προθέσεων θα πρέπει, για να γίνει, να περιλαμβάνει ή καλύτερα να λαμβάνει υπόψη της τα προαπαιτούμενα ζητήματα, για να φθάσουμε σε ένα διπλωματικό και πολιτικό διάλογο για τις ΑΟΖ.
Πρώτα και κύρια, για να ορίσουμε ή να συμφωνήσουμε με την Τουρκία έκταση υφαλοκρηπίδας και οικονομικών ζωνών εκμετάλλευσης, θα πρέπει να έχουμε ανακηρύξει μονομερώς την έκταση των χωρικών υδάτων και τις ζώνες πλήρους κυριαρχίας. Καθόλου απλό ζήτημα. Η Ελλάδα δέχεται το νέο διεθνές δίκαιο της θάλασσας και τα αποτελέσματα της 3ης συνδιάσκεψης του 1982, η Τουρκία εμμένει σε κάποιες βασικές παραδοχές της προηγούμενης ρύθμισης του 1959. Η Ελλάδα έχει επισήμως αναγνωρισμένες ζώνες εθνικής δικαιοδοσίας στα 6 ν.μ. στη θάλασσα και στα 10 ν.μ., μάλιστα από τα τέλη της δεκαετίας του 1930, στον αέρα.
Η Ελλάδα δικαιούται σύμφωνα με το δίκαιο που βρίσκεται σε ισχύ να επεκτείνει τις ζώνες εθνικής δικαιοδοσίας στα 12 ν.μ. και, όπου αυτό λόγω του περιορισμένου εύρους δεν μπορεί να συμβεί, να ακολουθηθεί η μέθοδος της μέσης γραμμής, λαμβάνοντας υπόψη και τα διεθνή ύδατα, που είναι απαραίτητα. Η Τουρκία δεν δέχεται ούτε καν τη μεθοδολογία της μέσης γραμμής και ζητά η Ελλάδα να περιορίσει και τον εναέριο χώρο της στα 6 ν.μ.
Ταυτόχρονα, σύμφωνα με το νέο δίκαιο της θάλασσας, τα ελληνικά νησιά (για κάποια από αυτά αμφισβητείται ακόμη και η πλήρης ελληνική κυριαρχία από την Τουρκία) δικαιούνται ζώνες και ΑΟΖ ακριβώς όπως και το ηπειρωτικό έδαφος της χώρας. Εξισώνονται δηλαδή με το ηπειρωτικό έδαφος. Η Τουρκία όχι μόνον δεν δέχεται κάτι τέτοιο, αλλά δηλώνει ότι η έκταση των ζωνών, φυσικά και η ΑΟΖ, επηρεάζεται από την ευρεία ηπειρωτική ζώνη της Ανατολίας που έχει υπό την κατοχή της.
Είναι πολύ κρίσιμο ότι οι ζώνες εθνικής κυριαρχίας προκύπτουν από μονομερή επίσημη κήρυξή τους από την Ελλάδα. Οι ζώνες οικονομικής εκμετάλλευσης, ως προς το εύρος τους, επηρεάζονται και από διαβουλεύσεις προκειμένου να υπάρξει concensus. Εδώ η Τουρκία διακηρύσσει ότι, αν κάνει χρήση των δικαιωμάτων της η Ελλάδα, θα κηρύξει πόλεμο. Πώς λοιπόν θα υπάρξει συζήτηση περί ΑΟΖ, έστω και ως πρόθεση, αν δεν έχουν επιλυθεί τα προαπαιτούμενα για μια τέτοια συζήτηση;
