Η Πρωτοβουλία των τριών θαλασσών ξεκίνησε το 2016 με κεντρικό ρόλο να έχει η Πολωνία και η Κροατία στη συγκρότησή της, με ενθάρρυνση των ΗΠΑ και απουσία κεντρικών δυνάμεων της Ευρώπης, όπως η Γαλλία και η Γερμανία. Συμμετέχουν 12 χώρες που συνδέουν τρεις θάλασσες, εξ ου και η επωνυμία της: τη Βαλτική, την Αδριατική και τη Μαύρη Θάλασσα (Εύξεινο Πόντο). Οι συμμετέχουσες χώρες είναι: Λετονία, Λιθουανία, Εσθονία, Τσεχία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Κροατία, Σλοβακία, Σλοβενία, Ουγγαρία και φυσικά Πολωνία. Εκτός από τις τρεις θάλασσες η πρωτοβουλία σχετίζεται με μεγάλα έργα, υποδομές και διασύνδεση μεταξύ της Κεντρικής και της Ανατολικής Ευρώπης, στον άξονα βορρά – νότου. Στην ομάδα των κρατών αυτών συμμετέχει από πέρυσι (2023) και η Ελλάδα με αμερικανική παρότρυνση, εισφέροντας μια τέταρτη θάλασσα, το Αιγαίο Πέλαγος, και δυο λιμάνια στον ευρωπαϊκό νότο: την Αλεξανδρούπολη και τη Θεσσαλονίκη. Στην πρωτοβουλία έχουν θέση με το καθεστώς παρατηρητή δυο ακόμη χώρες, που δείχνουν και την προοπτική διεύρυνσης της πρωτοβουλίας: η Ουκρανία και η Μολδαβία.
Η πρωτοβουλία εμπλέκεται σε τρεις τομείς συνεργασίας και σύνδεσης. Την οικονομία, την ενέργεια και τα ψηφιακά μέσα. Πολλοί αναλυτές σημειώνουν ότι ουσιαστικά αποτελεί μια ζώνη ανάσχεσης των φιλόδοξων πλάνων της Ρωσίας (ενέργεια) και της Κίνας (υποδομές, ψηφιακά μέσα), αμερικανικής ενθάρρυνσης και υποστήριξης, που δημιουργεί διαδρομές και συνδέσεις που υπερβαίνουν τα Δαρδανέλια στην είσοδο του Εύξεινου Πόντου και τις κεντρικές διαδρομές της δυτικής Ευρώπης στην Ένωση και το ΝΑΤΟ. Από χθες ο κ. Μητσοτάκης βρίσκεται στη Λιθουανία, όπου στο βασιλικό παλάτι του Μεγάλου Δούκα εξελίσσεται η φετινή σύνοδος. Η συμμετοχή της Ελλάδας δεν τυγχάνει της δέουσας προσοχής στο εσωτερικό ως προς τη σημασία της, αλλά και τις ενδεχόμενες αντιδράσεις που μπορεί να προκαλούνται σε κεντρικές ευρωπαϊκές δυνάμεις, σε πολλές περιπτώσεις απολύτως συγκλίνουσες με τα ελληνικά συμφέροντα, που όμως επιδιώκουν αποκλειστικότητα ως προς τους άξονες της ελληνικής διεθνούς και ευρωπαϊκής πολιτικής αλλά και τους στρατιωτικούς εξοπλισμούς. Διάθεση που δεν παρακολουθεί ο Έλληνας πρωθυπουργός, που διατηρεί στις επιλογές της χώρας μια ανεξάρτητη ευελιξία στη βάση των ειδικών μας συμφερόντων.
Η Πρωτοβουλία των τριών θαλασσών είναι φιλόδοξη ως προς τους στόχους της έχοντας καταρτίσει 91 συνολικά πρότζεκτ προς υλοποίηση, οι οικονομικές και επενδυτικές της δυνατότητες είναι όμως ακόμη περιορισμένες σε όγκο κεφαλαίων προς χρηματοδότηση. Παρά ταύτα υπάρχουν δυο κεντρικά έργα που όχι μόνον έχουν προτεραιότητα αλλά ενδιαφέρουν και την Ελλάδα. Το ένα είναι ένας κεντρικός αυτοκινητόδρομος, ο περίφημος «Via Carpathia» που συνδέει τον βορρά με τον νότο με αφετηρία την πόλη Κλαιπέντα της Λιθουανίας και κατάληξη τη Θεσσαλονίκη στην Ελλάδα. Η διαδρομή αυτή, που προβλέπεται να ξεκινά από τη Λιθουανία, θα διέρχεται από τα εδάφη της Πολωνίας, Σλοβακίας, Ουγγαρίας, Ρουμανίας (όπου θα χαραχθεί παρακαμπτήρια οδός προς την Κωστάντζα και το λιμάνι της, όπου κατασκευάζεται κεντρική αμερικανική στρατιωτική βάση, όπου θα μεταφερθούν μάλιστα κύριες δυνάμεις και δομές των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ από τη Γερμανία) και Βουλγαρίας, και θα καταλήγει στην Ελλάδα (λιμάνι Θεσσαλονίκης). Το άλλο είναι ενεργειακό που περιλαμβάνει υποδομή υγροποιημένου φυσικού αερίου με τερματικούς σταθμούς στην Πολωνία και την Κροατία.
Έχει ήδη σημειωθεί ότι η Ελλάδα συμμετέχει όλο και πιο ενεργά στην αμερικανική ευρωπαϊκή ζώνη επιρροής που ξεκινά στον νότο από τη δική της επικράτεια στην Ανατολική Μεσόγειο και απλώνεται μέσω της ανατολικών Βαλκανίων και της Πολωνίας μέχρι τις χώρες της Βαλτικής. Αυτό που θα πρέπει να υπογραμμισθεί είναι ότι περιορισμένες πολιτικές και επιχειρηματικές δυνάμεις στη χώρα μας παρακολουθούν αυτές τις εξελίξεις για να εμπεδώνονται πλάνα ανάπτυξης και ισχύος. Επίσης ότι καθυστερούμε πολύ σοβαρά και αδικαιολογήτως το σιδηροδρομικό δίκτυο αλλά και τη διασύνδεση των υποδομών logistics στην επικράτεια.
