Μεγάλο θόρυβο, και μάλλον δικαιολογημένα, έχει δημιουργήσει ο τρόπος προβολής ενός ντοκιμαντέρ-road movie της Ελίνας Ψύκου, που εκτός των άλλων θα συμμετάσχει στο 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, στο διαγωνιστικό τμήμα. Το ντοκιμαντέρ παρακολουθεί τις ζωές τριών Ευρωπαίων γυναικών: της Ρόμπιν, που είναι έγκυος αλλά δεν θέλει να γίνει μητέρα, της Κατερίνας, που θέλει να γίνει μητέρα αλλά δεν μπορεί, και της Κικής, που επιθυμεί έναν αξιοπρεπή θάνατο, που δεν της επιτρέπεται. Εμπλέκεται δηλαδή το περιεχόμενο σε τρεις παραμέτρους της αυτοδιάθεσης, όπως την παρουσιάζει η δημιουργός του. Του δικαιώματος στην άμβλωση, στην τεχνητή γονιμοποίηση και στην ευθανασία.
Ο θόρυβος και οι αντιδράσεις που έχουν προκληθεί δεν σχετίζονται με το περιεχόμενο του ντοκιμαντέρ, αλλά με τον τρόπο προβολής του. Του μάρκετινγκ που έχει επιλεγεί, δηλαδή. Συγκεκριμένα, με μια σειρά από αφίσες που παρουσιάζουν μια έγκυο στον σταυρό του μαρτυρίου, σε ευθεία σύνδεση με τη σταύρωση του Χριστού, μια Μαντόνα, στην τεχνοτροπία των καθολικών στο ιερό και μια άλλη γυναίκα που ορκίζεται σε δικαστήριο, φορώντας το κάλυμμα κεφαλής της Παρθένου. Η πρώτη από τις τρεις αφίσες είναι πράγματι σοκαριστική και όλες οι αφίσες είναι εμφανές ότι θέλουν να προσβάλουν, προκειμένου να προβληθεί εμπορικά το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ.
Το ζήτημα πήρε από την αρχή και πολιτική διάσταση. Βουλευτής του κόμματος ΝΙΚΗ έφερε το θέμα της διαφήμισης του ντοκιμαντέρ σε δημόσια συζήτηση στο Κοινοβούλιο με επίκαιρη ερώτηση προς το υπουργείο Πολιτισμού. Το υπερσυντηρητικό κόμμα αυτό προέβαλε το αίτημα της επαναφοράς των ποινικών διατάξεων για την κακόβουλη βλασφημία και την καθύβριση θρησκεύματος. Ταυτόχρονα, υπογράμμισαν το γεγονός ότι οι αφίσες για το ντοκιμαντέρ προσβάλλουν ιερά πρόσωπα της ορθόδοξης χριστιανικής πίστεως και όλα τα σχετικά. Από τα κόμματα της αντιπολίτευσης στις προσεγγίσεις αυτές αντέδρασαν δυναμικά οι εκπρόσωποι του ΣΥΡΙΖΑ, μιλώντας για Μεσαίωνα, για αυτόκλητους ιεροεξεταστές, υποστηρίζοντας την χωρίς όρια καλλιτεχνική και δημιουργική έκφραση.
Η αντιπαράθεση ουσιαστικά, παρά το γεγονός ότι έφθασε πολύ γρήγορα στο Κοινοβούλιο, δεν είναι αμιγώς πολιτική. Ούτε κυρίαρχα θέμα κυβέρνησης, κατά περίπτωση. Μιλάμε για δυο δικαιώματα που εκ πρώτης όψεως συγκρούονται μεταξύ τους. Όπως στην προκειμένη αντιδικία των δυο κόμματων της αντιπολίτευσης. Από τη μία το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης και από την άλλη η υποχρέωση να μην προσβάλλεις, σε καμία περίπτωση, τα πιστεύω και τα ιερά σύμβολα των άλλων. Η υποχρέωση η δική σου, το δικαίωμα του άλλου. Κανένα από τα δυο δικαιώματα δεν είναι νεότευκτο ή νεοπαγές. Συμπεριλαμβάνονται στα θεμελιώδη δικαιώματα για το δημοκρατικό πολίτευμα και η ισορροπία τους νομοθετικά και νομικά αποτελεί αξίωμα. Για τα δικαιώματα αυτά έχουν δοθεί σοβαρές μάχες από τον 18ο αιώνα ακόμη, και σήμερα πλέον δεν αμφισβητούνται από κανέναν.
Επί της ουσίας πρόκειται για ένα δικαίωμα και όχι για δυο. Η δική σου ελευθερία έκφρασης να μην προσβάλλει τα πιστεύω και τη θεώρηση και έκφραση του άλλου. Η συγκρότηση και η ωριμότητα μιας δημοκρατικής πολιτείας συνίσταται στο να υπηρετείται αυτή η ισορροπία. Γιατί τελικά είναι ζήτημα νομικού πλαισίου και όχι ad hoc κυβερνητικών αποφάσεων. Το νομικό πλαίσιο μιας ευρωπαϊκής δημοκρατικής χώρας έχει λάβει μόνιμη μέριμνα και προβλέπει διαδικασία προσφυγής για την υπεράσπιση του διττού αυτού δικαιώματος. Και της ελευθερίας έκφρασης και του σεβασμού των πιστεύω των άλλων. Για παράδειγμα, η ομάδα μάρκετινγκ του συγκεκριμένου ντοκιμαντέρ επέλεξε την εξόφθαλμη προσβολή των χριστιανών, όπου χριστιανοί δεν είναι κάποια περιθωριακή σέχτα στην Ελλάδα, σοκάροντας με τις αφίσες, για να πετύχει τη συζήτηση και την αντιδικία, προβάλλοντας το ντοκιμαντέρ στο κοινό και τους κριτικούς. Υπάρχουν νομικά εργαλεία για να διατηρήσουν την ισορροπία των δικαιωμάτων αυτών, αλλά ίσως πρέπει να εξεταστεί το κατά πόσον χρειάζονται συμπλήρωση ως προς τις διαδικασίες τους.
